ΣΤΟΝ ΑΝΝΙΒΑ Β΄

Δ.Γ.Θ.

ΠΡΟΛΕΓΟΜΕΝΑ

Το καλοκαίρι του 216 π.Χ., ο ρωμαϊκός και ο καρχηδονικός στρατός βρέθηκαν αντιμέτωποι στην Απουλία. Τα δύο τελευταία χρόνια η Ρώμη είχε ηττηθεί δύο φορές. Στην Τρεβία το 218 και στη λίμνη Τρασιμένη το 217 π.Χ. Για τον Αννίβα ο δρόμος προς τη Ρώμη ήταν πια ανοιχτός. Δύο ήταν οι διοικητές του Ρωμαϊκού στρατού, οι ύπατοι Γάιος Τερέντιος Ουάρρων και ο Λεύκιος Αιμίλιος Παύλος.

Η ΜΑΧΗ ΣΤΙΣ ΚΑΝΝΕΣ

Ο Τερέντιος Ουάρρωνας, γιος κρεοπώλη, μόλις κέρδισε τις εκλογές αμέσως θέλησε ν΄ αντιμετωπίσει τον Αννίβα. Έχοντας συγκεντρώσει οκτώ λεγεώνες, πέντε χιλιάδες άνδρες η κάθε μία με τριακόσιους ιππείς καθώς και ισάριθμος στρατός από συμμάχους, στο σύνολο ογδόντα χιλιάδες άνδρες, μια δύναμη πολλή μεγάλη από άλλες φορές. Η δύναμη του Αννίβα ήταν περίπου πενήντα χιλιάδες άνδρες. Αλλά το ιππικό του, που έκρινε και τη μάχη, ήταν διπλάσιο. Ο Αννίβας μη χάνοντας καιρό κατέλαβε το φρούριο των Καννών της Απουλίας, όπου οι Ρωμαίοι είχαν μεγάλες αποθήκες τροφίμων, έτσι εξασφάλιζε άφθονες προμήθειες για το στρατό του. Συνάμα το μέρος αυτό τον διευκόλυνε πολύ στο να κάνει επιδέξιους ελιγμούς το ιππικό του και το πεζικό. Μόλις οι Ρωμαίοι έφθασαν στη πεδιάδα, μάταια ο Αιμίλιος Παύλος προσπάθησε να πείσει τον Ουάρρωνα για το ριψοκίνδυνο της όλης κατάστασης, μάλιστα του είπε ότι ο αντίπαλος είχε καταλάβει επίκαιρα σημεία, ώστε ο ρωμαϊκός στρατός θα είχε αντιμέτωπο τον ήλιο, τον άνεμο και τη σκόνη. Η μάχη δεν άργησε ν΄ αρχίσει. Ήταν Ιούνιος του 216 π.Χ. Οι δυο στρατιές παρατάχθηκαν αριστερά του Αυφίδου ποταμού. Οι Ρωμαίοι παρέταξαν προς το ποτάμι το δεξιό τους κέρας, οι Καρχηδόνιοι το αριστερό. Το ιππικό παρατάχθηκε με τους ισχύοντες τότε κανόνες στα πλάγια. Οι Ρωμαίοι στο δεξιό κέρας, που προστατευόταν από το ποτάμι, παρέταξαν μόνο λίγους ιππείς. Οι Ρωμαίοι πίστευαν ότι όλα γι΄ αυτούς θα ήταν ευνοϊκά. Όμως είχαν υπολογίσει χωρίς τον ξενοδόχο. Ο Αννίβας κάνοντας ένα θαυμάσιο ελιγμό, έκανε τη μάχη των Καννών διάσημη και βρήκε πολλούς μιμητές στη σύγχρονη πολεμική τέχνη, ακόμα μέχρι τον δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Οι Καρχηδόνιοι στην αρχή ταράχτηκαν βλέποντας το πλήθος του ρωμαϊκού στρατού, ενώ αυτοί δεν ήταν ούτε οι μισοί. Ο Αννίβας κατασκόπευσε τους εχθρούς του από ένα κοντινό λοφίσκο και αμέσως εντόπισε τα λάθη των Ρωμαίων και ετοίμασε το σχέδιό του. Τότε ένας από τους υπασπιστές του, ο Γίσκων, είπε ότι το πλήθος των εχθρών προκαλεί τον θαυμασμό. Ο Αννίβας εσούφρωσε το πρόσωπό του και είπε: «Γίσκων, μου φαίνεται ότι λησμονείς κάτι πιο σημαντικό, το ό,τι, ενώ είναι τόσοι πολλοί, κανένας δεν ονομάζεται Γίσκων». Γέλια ξαφνικά έπιασαν όλους. Οι στρατιώτες είδαν αυτό το θέαμα, πήραν θάρρος γιατί συλλογίζονταν ότι τα γέλια προήλθαν από την πολλή και μεγάλη περιφρόνησή τους για τον εχθρό, κι ότι ο Αννίβας παρ΄ όλο το κίνδυνο έκανε αστεία. Ο Αννίβας παρέταξε το στράτευμά του ως εξής: Το πεζικό στο κέντρο και το ιππικό δεξιά και αριστερά. Προχώρησε με ορμή εναντίον των πανικόβλητων Ρωμαίων, με το θαυμάσιο και εκπαιδευμένο κατάλληλα πεζικό του που το αποτελούσαν κυρίως Ισπανοί και Γαλάτες. Οι Ρωμαίοι στην αρχή τά 'χασαν αλλά αμέσως μετά αντεπιτέθηκαν και απώθησαν τον εχθρό από τις αρχικές του θέσεις. Οι Ρωμαίοι είχαν μπει σαν σφήνα μέσα στο μέτωπο των Καρχηδονίων. Αυτό ήταν και το μοιραίο λάθος τους. Έφθασε η στιγμή να δράσει το ιππικό του Αννίβα που στο μεταξύ είχε εξουδετερώσει κιόλας το ιππικό των Ρωμαίων. Ο Αννίβας έδωσε την εντολή και το ιππικό επιτέθηκε. Οι Ρωμαίοι πανικοβλήθηκαν, η κυκλωτική κίνηση του Αννίβα πέτυχε, τα πάντα για τους Ρωμαίους είχαν χαθεί. Το άλογο του Αιμίλιου Παύλου σε μια στιγμή σκόνταψε και τον πέταξε κάτω. Τότε μερικοί ιππείς άφησαν τ΄ άλογά τους και πεζοί βοηθούσαν τον ύπατο. Μόλις το είδαν αυτό οι υπόλοιποι ιππείς νόμισαν ότι ήταν γενική διαταγή και πηδήσανε όλοι κάτω από τα άλογά τους και πολεμούσαν πεζοί. Ο Αννίβας σαν έμαθε τα νέα είπε: «Καλύτερα αυτό που έγινε, παρά να τους πιάσουν δεμένους». Ο Αιμίλιος Παύλος αφού δέχθηκε πολλά βέλη στο σώμα του και με τη ψυχή του λυπημένη από την μεγάλη καταστροφή, κάθισε σε μια πέτρα περιμένοντας το τέλος του. Ο Κορνήλιος Λέντλος, ένας νέος ευπατρίδης, τον γνώρισε, κατέβηκε απ΄ το άλογό του και προσφέροντάς το τον παρακαλούσε να το χρησιμοποιήσει και να σωθεί για χάρη του λαού, που είχε τότε μεγάλη ανάγκη από καλό αρχηγό. Ο Αιμίλιος δεν δέχθηκε και προτού φύγει δίνοντάς του το δεξί χέρι του είπε: «Να διαβεβαιώσεις, Λέντλε, τον Φάβιο και εσύ ο ίδιος να γίνεις μάρτυρας, ότι ο Παύλος Αιμίλιος έμεινε πιστός στις δικές του αντιλήψεις και γνώμες μέχρι το τέλος και δεν λησμόνησε τίποτα από τη συμφωνία που έκανε μαζί του, αλλά νικήθηκε πρώτα από τον Ουάρρωνα και κατόπιν από τον Αννίβα». Λίγο μετά, τον πλησίασε Καρχηδόνιος, που δεν τον γνώρισε και μπήγοντας το δόρυ, τον φόνευσε. Η φρίκη του πεδίου της μάχης ήταν συγκλονιστική. Στο μεταξύ, μόνο τέσσερις χιλιάδες Ρωμαίοι κατόρθωσαν να σωθούν καταφεύγοντας στο Κανύσιο. Χιλιάδες Ρωμαίοι κείτονταν νεκροί ο ένας πάνω στον άλλον, όπως τους βρήκε το εχθρικό δόρυ. Πολλοί πληγωμένοι παρακαλούσαν τους Καρχηδόνιους να τους αποτελειώσουν μ΄ ένα χτύπημα. Αργότερα βρέθηκαν νεκροί στρατιώτες που πάνω στην απελπισία τους χώσανε το κεφάλι τους μέσα στο χώμα και φυσικά πέθαναν από ασφυξία. Περισσότεροι από εβδομήντα χιλιάδες Ρωμαίοι, μεταξύ τους ένας ύπατος ο Αιμίλιος Παύλος, δυο ανθύπατοι, ο Σερβίλιος και Ατίλιος, δυο ταμίες, είκοσι εννέα χιλίαρχοι και ογδόντα συγκλητικοί φονεύθηκαν. Δέκα χιλιάδες ήταν οι αιχμάλωτοι. Οι Καρχηδόνιοι έχασαν έξι χιλιάδες άνδρες.

Ο Φραγκίσκος Βερτολίνι γράφει: «Αν εξαιρέσουμε τη μάχη στη Πλάταια με τη πανωλεθρία των Περσών, η παγκόσμια ιστορία του πολέμου δεν έχει μέχρι σήμερα ν΄ αναγράψει όλεθρο μεγαλύτερο απ΄ αυτόν που υπέστησαν οι Ρωμαίοι στις Κάννες».

Η χαρά του Αννίβα ήταν απερίγραπτη, ο ίδιος συνεχάρη τους στρατηγούς του και τους εξαντλημένους από τη φοβερή μάχη στρατιώτες. Οι στρατηγοί παρακάλεσαν τον Αννίβα να ξεκουράσει το στρατό του τουλάχιστον για λίγες ώρες, όλοι ήταν εξαντλημένοι. Μόνο ο Μαάρβας, αρχηγός του ιππικού, είχε αντίθετη γνώμη και του είπε αυτά τα λόγια: «Η νίκη που πέτυχες σήμερα είναι πολλή μεγάλη, ώστε σου το λέω πως μέσα σε πέντε μέρες θα πανηγυρίσεις στο Καπιτώλιο. Ακολούθησέ με και σου υπόσχομαι ότι γρήγορα θα είσαι στη Ρώμη, προτού ο κόσμος καταλάβει πως ξεκίνησες». Και είναι γεγονός ότι όλοι πίστευαν πλέον, ότι ο Αννίβας θα βάδιζε εναντίον της Ρώμης. Ο Αννίβας όμως διαφορετικά τα είχε υπολογίσει. Ο μεγάλος αρχηγός δεν παρασύρθηκε από τον ενθουσιασμό του γενναίου στρατηγού, ωστόσο τον επαίνεσε για το ζήλο του αλλά συνάμα του είπε πως προτού κάνει κάτι, έπρεπε να το σκεφθεί καλά. Και ο Μαάρβας τότε έδωσε στον Αννίβα μια θαυμάσια απάντηση που έμεινε ιστορική: «Οι θεοί δεν δίνουν όλα τα δώρα τους σ΄ έναν άνθρωπο. Ξέρεις να πετυχαίνεις νίκες, Αννίβα, αλλά δεν γνωρίζεις να τις εκμεταλλευθείς».

ΤΑ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΗΤΤΑ

Η μεγάλη νίκη του Αννίβα στις Κάννες δεν άργησε να φέρει τα αποτελέσματά της. Οι νίκες του Αννίβα στον Τρεβία και στη Τρασιμένη δεν είχαν πειράξει και τόσο την Ιταλική Συνομοσπονδία. Μετά την ήττα όμως στις Κάννες, πολλές ισχυρές πόλεις προσχώρησαν στον Καρχηδόνιο στρατηγό και μέσα σ΄ αυτές η Καπύη, η δεύτερη σημαντική πόλη της Ιταλίας μετά τη Ρώμη. Πολλοί σύγχρονοι του Αννίβα και κατοπινοί ιστορικοί, κατηγόρησαν τον Αννίβα γιατί δεν βάδισε τότε εναντίον της Ρώμης, και όμως είχαν άδικο, γιατί η αιώνια πόλη ήταν χτισμένη και σε ασφαλές μέρος και συνάμα τα τείχη είχαν πρόσφατα επισκευασθεί. Οι πολίτες της ήταν  γενναίοι, η Σύγκλητος αρκετά ισχυρή και ψύχραιμη σε δύσκολες καταστάσεις και ακόμα ήταν κτισμένη πάνω σε ποταμό, ώστε σε περίπτωση πολιορκίας από τη ξηρά μπορούσαν να ανεφοδιαστούν από το μέρος του ποταμού. Έτσι λοιπόν ο Αννίβας ζύγιασε καλά τη κατάσταση και αποφάσισε να μην επιτεθεί σε μια τέτοια πόλη, που εκ των πραγμάτων δεν είχε καμία τύχη να την κατακτήσει. Ο Μάγων ήταν ο νεώτερος αδελφός του Αννίβα. Αυτόν λοιπόν διάλεξε και τον έστειλε στη πατρίδα του τη Καρχηδόνα, για να ζητήσει ενισχύσεις. Ο Μάγων με το που έφθασε στη πατρίδα του, εξήγησε στους γερουσιαστές για τις απανωτές θαυμάσιες νίκες του αδελφού του εναντίον των Ρωμαίων. Τους είπε, ότι ο Αννίβας νίκησε έξι στρατηγούς, από τους οποίους τέσσερις ήταν ύπατοι και μάλιστα ο ένας δικτάτορας. Σκότωσε περίπου τριακόσιες είκοσι χιλιάδες και αιχμαλώτισε πενήντα χιλιάδες Ρωμαίους στρατιώτες. Πολλές πόλεις στο πέρασμά του άνοιξαν τις πύλες τους. Τέλος τους έδειξε τα λάφυρα και κατέληξε λέγοντάς τους πως ήταν προς το συμφέρον της Καρχηδόνας να βοηθήσουν τώρα τον αδελφό του Αννίβα.

Οι Καρχηδόνιοι πράγματι ευχαριστήθηκαν από τα γεγονότα που τους ανέφερε ο Μάγων. Όμως ο αρχηγός του αριστοκρατικού κόμματος Άννων είχε αντιρρήσεις.

- Αυτά που ακούσαμε, είπε, σας ευχαριστούν. Και μένα θα μ΄ ευχαριστούσαν αν μπορούσαμε να έχουμε κάποια ωφέλεια από τις νίκες του Αννίβα, για να κλείσουμε ειρήνη, γιατί το μόνο κέρδος της νίκης μας είναι η απομάκρυνση του πολέμου. Αν όμως χρησιμοποιήσετε τη νίκη για να παρατείνετε τον πόλεμο, μια μέρα θα πάψετε να χαιρόσαστε γι΄ αυτό. Και γιατί χαίρεστε τώρα; Καταστρέψατε αντιπάλους παντού και ζητάτε νέες βοήθειες; Τι θα ζητούσατε, αν οι εχθροί είχαν σφάξει τους δικούς μας; Μας λέτε ότι η πολιτική ηγεμονία της Ρώμης έχει διασπαστεί και η Ιταλία έχει εξεγερθεί. Πέστε μου λοιπόν τώρα αν μια λατινική πόλη ήρθε με το μέρος μας ή ένας και μόνο Ρωμαίος λιποτάκτησε;

Ο Μάγων συμφώνησε με τα λεγόμενα του Άννωνα:

- Υπάρχουν ακόμα πάρα πολλοί Ρωμαίοι, τι κάνουν;

Ο Μάγων δεν γνώριζε τι να του απαντήσει και τότε ο Άννων ρώτησε αν ο Αννίβας έκανε προτάσεις ειρήνης στη Ρώμη. Ούτε και σ΄ αυτό απάντησε ο Μάγων. Τότε ο Άννων είπε:

- Βρισκόμαστε εκεί όπου αρχίσαμε. Ποτέ δεν ήμασταν πιο κοντά στην ήττα όσο από τη στιγμή που νομίσαμε ότι νικήσαμε. Αν κάποτε ηττηθούμε, πιστεύετε ότι θα πετύχουμε καλύτερους όρους ειρήνης απ΄ αυτούς που θα πετύχουμε σαν νικητές; Αν συζητούσαμε για την ειρήνη κάτι θα είχα να σας πω, αλλά τώρα μιλάμε για βοήθεια στον Αννίβα. Και αφού νικά γιατί ζητά τη βοήθειά μας; Αν λέει ψέματα δεν αξίζει να τον βοηθήσουμε.

Ο Άννων προσπάθησε, αλλά δεν κατάφερε τίποτα. Οι Καρχηδόνιοι έστειλαν στον Αννίβα τέσσερις χιλιάδες Νουμιδείς, περίπου σαράντα ελέφαντες και πεντακόσια τάλαντα. Στο μεταξύ όμως τα πράγματα άλλαξαν. Πολλοί λένε, ότι αιτία του γεγονότος ήταν ότι ο στρατός του Αννίβα πέρασε τον χειμώνα στη Καπύη και έτσι έχασε την ορμητικότητά του. Ωστόσο η αιτία ήταν τα νέα σχέδια και η τακτική των Ρωμαίων. Πράγματι οι Ρωμαίοι κατάλαβαν αργά τη σωστή στρατηγική του Φάβιου Μάξιμου και αποφάσισαν από εδώ και στο εξής να μη δεχθούν ποτέ τη μάχη, όταν τους τη ζητούσε ο εχθρός, και να μη δώσουν ποτέ μάχη με ίσους όρους και προ πάντων να μην επιτεθούν ποτέ στο λημέρι του. Αλλά με την πονηριά και με το δόλο να καταπονούν σιγά-σιγά τον στρατό του Αννίβα. Ακόμα να επωφεληθούν και την αριθμητική υπεροχή των Ρωμαϊκών στρατευμάτων έναντι των Καρχηδονιακών, πράγμα που δεν είχαν κάνει μέχρι τότε. Δεν έχουμε καμία αμφιβολία ότι το νέο σχέδιο των Ρωμαίων απαιτούσε από τον Ρωμαϊκό λαό και τους συμμάχους τους πολλές θυσίες σε άνδρες και σε χρήμα και προπάντων αδάμαστη επιμονή και υπομονή. Οι Ρωμαίοι γεροί στη θάλασσα, με αρκετό στόλο, ο Αννίβας αποκομμένος από την Καρχηδόνα, γρήγορα ανέκτησαν πάλι τα χαμένα εδάφη τους. Έτσι όταν ρωμαϊκές δυνάμεις πολιορκούσαν μια πόλη, ο Αννίβας δεν ήταν σε θέση να φέρει σοβαρή αντίσταση, πράγμα που πρόσφερε στους Ρωμαίους συνήθως εύκολες νίκες. Η μεγαλοφυΐα του Αννίβα χανόταν σιγά-σιγά σε αμφίβολες επιχειρήσεις. Από εδώ και στο εξής ο Αννίβας δεν πέτυχε άλλες μεγάλες νίκες. Όμως, για μας τουλάχιστον, ήταν μεγάλη η επιτυχία του, το ότι κατόρθωσε ανάμεσα σε στρατούς πολυαριθμότερους από τον δικό του, χωρίς ενισχύσεις σημαντικές από την πατρίδα του, τόσα πολλά χρόνια να πετυχαίνει νίκες μεγάλες και σημαντικές.

ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΑΝΝΙΒΑ

Ο κριτικός και πολύ έμπειρος στα στρατιωτικά ιστορικός Πολύβιος, ο οποίος είναι και η κυριότερη πηγή της Ιστορίας του στρατηλάτη Αννίβα και που μετά από μεγάλη έρευνα αναζήτησε παντού τα κίνητρα και τα αίτια των γεγονότων, είναι ο πρώτος και αμερόληπτος θαυμαστής του Αννίβα. Ο Αννίβας είχε πολλά πλεονεκτήματα κυρίως στο στρατιωτικό τομέα. Ο Πολύβιος θαυμάζει την προνοητικότητά του, χάριν της οποίας κατόρθωσε ούτε λίγο ούτε πολύ για δεκαέξι ολόκληρα χρόνια να βρίσκεται μέσα σε εχθρική χώρα και να είναι πάντοτε αυτός και το στράτευμά του σε πλήρη ασφάλεια. (Πολύβιος χ 33.2 κ. εξ.).

Ο Πολύβιος δεν σταματά μόνο εκεί. Θαυμάζει την επιβλητική φυσιογνωμία του, την επιβολή και προ πάντων το κύρος του Αννίβα, χάριν του οποίου πετύχαινε την ομόνοια και την αρμονική συμβίωση των μισθοφορικών του στρατευμάτων, «εκκαίδεκα πολεμήσας έτη διετήρησεν αστασίαστα τοσαύτα πλήθη και προς εαυτόν και προς άλληλα». (Πολύβιος ΧΙ. 19.3).

Ο Πολύβιος εξαίρει και την επιδεξιότητα και την υπομονή του Αννίβα και υποστηρίζει ότι οι νίκες του Αννίβα οφειλόντουσαν σ΄ αυτά τα προτερήματα, γιατί και ο στρατός των Ρωμαίων δεν ήταν κατώτερος του δικού του, έλειπαν όμως απ΄ αυτόν στρατηγοί της μεγαλοφυΐας του. Οι αρετές του αυτές εκδηλώθηκαν κυρίως στα στρατηγικά του σχέδια στις μάχες, καταρτιζόμενα και κατά την ψυχοσύνθεση ακόμη των αντιπάλων στρατηγών, που γνώριζε τις συνήθειες και τον χαρακτήρα τους με μεγάλη ακρίβεια με τους κατασκόπους που δρούσαν παντού. Ακόμα με το θαυμάσιο ιππικό του και το πεζικό του, χάριν των οποίων νικούσε όπως ο Μέγας Ναπολέων χάριν του πυροβολικού. Βοηθητικές θα λέγαμε των μεγάλων τούτων στρατιωτικών αρετών του ήταν οι φυλετικές ιδιότητες του Αννίβα, η πανουργία και η πονηράδα, από τις οποίες πετύχαινε συνηθέστατα θαυμάσιες ενέδρες και στρατηγήματα και οι ατομικές, τόλμη και ορμή με τις οποίες ερχόταν εναντίον των αντιπάλων του. Ωστόσο δεν υστερούν σε εγκώμια και επαίνους για τις στρατιωτικές αρετές του Αννίβα και οι σύγχρονοι ιστορικοί και στρατιωτικοί.

Ο Μισελέ λέει, ότι ο Αννίβας ήταν η τρομερότερη πολεμική μηχανή, ο Μοντεσκιέ λέει ότι ο Αννίβας είναι ο Κολοσσός της αρχαιότητας, ο Μόμμσεν ότι ο Αννίβας συνδύαζε σωφροσύνη και ενθουσιασμό, προνοητικότητα και αποφασιστικότητα. Ο Ναπολέων τον θεωρούσε σαν τον μεγαλύτερο στρατιωτικό της αρχαιότητας και θαύμαζε το στρατηγικό δαιμόνιο του Αννίβα.

Αυτός ήταν λοιπόν ο Αννίβας, ο μεγαλύτερος των τριών αδελφών, Αννίβας, Ασδρούβας και Μάγων, που αποτελούν την οικογένεια των λεόντων, όπως έλεγε την οικογένειά του ο πατέρας τους Αμίλκας Βάρκας. Οι νίκες του ήταν έργο της μεγαλοφυΐας του. Αλλά και σαν πολιτικός και σαν διπλωμάτης δεν υστέρησε ο Αννίβας αφού κατόρθωσε επιδέξια με τις διαπραγματεύσεις του ν΄ ανακινήσει τον κόσμο και να εξεγείρει όσο το δυνατόν περισσότερους εχθρούς εναντίον της Ρώμης. Είχε όμως την ατυχία να έχει και πατρίδα και συνεργάτες κατώτερούς του. Σαν άνθρωπος ο Αννίβας δεν είναι πολύ γνωστός, ο στρατηλάτης επεσκίασε τον άνθρωπο. Είχε καλή μόρφωση και γνώριζε πολύ καλά την ελληνική γλώσσα, που τότε ήταν το γλωσσικό όργανο των μορφωμένων ώστε και έγγραφα συμπλήρωνε σ΄ αυτήν. Τον κατηγόρησαν για άπιστο, ωμό και φιλάργυρο, αλλά όλες αυτές, αν όχι άδικες, τουλάχιστον υπερβολικές κατηγόριες, αφορμή είχαν τον στρατιωτικό και όχι τον ιδιωτικό του βίο. Τον δόλο και την απάτη εναντίον του χρησιμοποιούσαν όλοι οι στρατιωτικοί της αρχαιότητας. Δεν ήταν όλοι Αλέξανδροι. Ωμότερος όμως δεν μπορεί να θεωρηθεί ο Αννίβας, που και τον Αιμίλιο Παύλο και τον Μάρκελλο μετά τις φονικές μάχες τους έθαψε, πράγμα που δεν έκανε ο ύπατος Νέρωνας, ο οποίος αφού έκοψε το κεφάλι του Ασδρούβα, το πέταξε στο στρατόπεδο του Αννίβα.

Όσον αφορά την κατηγόρια του φιλάργυρου, νομίζουμε δεν είχαν κανένα δικαίωμα οι πολιτικοί του αντίπαλοι στη Καρχηδόνα να τον κατηγορήσουν σαν φιλάργυρο, αυτόν τον μεγαλοφυή στρατηγό, ο οποίος δεν είχε καμία οικονομική ενίσχυση από την πατρίδα του για την συντήρηση του στρατού του κατά την διάρκεια των πολέμων κατά των μισητών εχθρών του, τους Ρωμαίους.

Ο ΑΝΝΙΒΑΣ ΚΑΙ Η ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΚΡΙΤΙΚΗ

Μια μέρα, ο Σκιπίων ο Αφρικανός, ο νικητής των Καρχηδονίων, ρώτησε, καθώς λέει ο Πλούταρχος, τον αιχμάλωτό του Αννίβα, ποιόν θεωρούσε μεγαλύτερο και ικανότερο στρατηγό. Ο Αννίβας με την απλή και ειλικρινή γλώσσα του τίμιου πολεμιστή, δεν δίστασε ν΄ απαντήσει πως τοποθετούσε πρώτα τον Μέγα Αλέξανδρο, έπειτα τον Πύρρο και τρίτο τον εαυτό του. Κατάπληκτος ο Ρωμαίος ύπατος από μια τέτοια ανέλπιστη απάντηση, που αγνοούσε αυτόν και το έργο του, γυρίζει και λέει στον Αννίβα:

- Καλά τότε σε ποιά σειρά πρέπει να βάλεις εμένα που σε νίκησα;
- Μα αν δεν με νικούσες, του αποκρίθηκε ατάραχος ο Αννίβας, δεν θα ήμουν ο τρίτος αλλά ο πρώτος. (Πλούταρχος, Φλαμίνιος Κεφ. ΚΑ).

 

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

• Daly, G., Cannae: The Experience of Battle in the Second Punic War (Oxford, 2001).

• Goldsworthy, A., Cannae (London, 2001).

• Livy, T. L., The War With Hannibal, Books XXI-XXX of the History of Rome from its Foundation (London, 1965).

• Rosenstein, N. S., Imperatores Victi, Military Defeat and Aristocratic Competition in the Middle and Late Republic (Berkeley, 1990).

• Shean, J. F., 'Hannibal's mules: the logistical limitations of Hannibal's army and the battle of Cannae, 216 BC', Historia 45 (1996), 159-87.

• Θαλασσινός Δ. Αννίβας ο Καρχηδόνιος, Αθήνα 2001.

ΠΗΓΕΣ

• ΝΕΠΩΤΟΣ ΚΟΡΝΗΛΙΟΥ: Βίοι, μετάφραση Νικόλας Τζουγανάτος, ΕΣΤΙΑ

• ΠΛΟΥΤΑΡΧΟΣ: Βίοι παράλληλοι, εισαγωγή μετάφραση Ανδρέας Πουρνάρας, ΠΑΠΥΡΟΣ.

• ΠΟΛΥΒΙΟΣ: Ιστορία, εισαγωγή μετάφραση Δαλέζιος – Παπαθεοδώρου, ΠΑΠΥΡΟΣ.