Αφορμή για τη συγγραφή αυτών των γραμμών, αποτελεί η 60η επέτειος των σχετικών γεγονότων. Καταρχήν ανακύπτουν ορισμένα ερωτήματα, σχετικά με τον τρόπο προσέγγισης και ερμηνείας τους στο – πρώην - στρατόπεδο του λεγόμενου «υπαρκτού σοσιαλισμού». Περί τίνος είδους εξεγέρσεων εν προκειμένω ο λόγος; Υποκινήθηκαν αυτές από κάποια «αντεπαναστατικά στοιχεία, πράκτορες του ιμπεριαλισμού;». Μα αν είναι έτσι, τότε δεν καταδεικνύεται περίτρανα ότι κάθε άλλο παρά τέλειο ήταν το σύστημα αυτό η ότι από την άλλη, δεν ήταν τόσο καταπιεστικό όσο το παρουσίαζαν στη Δύση αφού επέτρεπε τη διαμαρτυρία;
Δυο κυρίως στοιχεία συνιστούν την ιδιαιτερότητα της εξέγερσης αυτής. Πρώτον, αποτελεί την πρώτη γενικευμένη εξέγερση κατά ενός καθεστώτος του υπαρκτού σοσιαλισμού. Αν κάποιος τη θεωρήσει από την οπτική γωνία την οποία συνοπτικά και εισαγωγικά παρουσίασα στα ανωτέρω, τότε με μεγάλη πιθανότητα θα μπορούσε να εξάγει αληθοφανή συμπεράσματα σύμφωνα με τα κρατούντα standards. Από την άλλη πλευρά, θεωρείται σκόπιμο σε αυτό το σημείο να γίνει μια ριζική και αποφασιστική αναπροσαρμογή της οροθέτησης της σχετικής συζήτησης, τόσο σε γενικό επίπεδο όσο και εξειδικευμένα όσον αφορά το προκείμενο ζήτημα.
Πρώτον, όπως έλεγε ο Καθηγητής της Πολ. Επιστήμης Konrad Löw στις παραδόσεις και τα σεμινάρια της περιόδου 1985-89 στο Bayreuth και το Μόναχο η κοινά αποδεκτή από τους αρμόδιους επιστήμονες σήμερα διάκριση των πολιτευμάτων είναι μεταξύ δημοκρατιών, αυταρχικών συστημάτων (με η χωρίς διάκριση εξουσιών) και ολοκληρωτικών συστημάτων. Η σύγχρονη Επιστήμη, διακρίνει τριών ειδών ολοκληρωτισμούς: 1. Τρομοκρατικός (Εθνικοσοσιαλιστική Γερμανία, σταλινική - πρώην – ΕΣΣΔ, μαοϊκή Κίνα) 2. Γραφειοκρατικός (πρώην Σοβιετικοί δορυφόροι της Αν. Ευρώπης) 3. Θρησκευτικός (Ιράν μετά την ανατροπή του Σάχη ,το 1979). Οι αναφορές αυτές έστω στην περιληπτική και συμπυκνωμένη τους μορφή, γίνονται για να τονίσουν τους σκοπούς και τους στόχους της εργασίας. Αυτοί δε συνίστανται στην απλή περιγραφή ούτε σε επιφανειακές εξηγήσεις και ερμηνείες των εξεταζόμενων γεγονότων, αλλά στην ενδελεχέστερη δυνατή παρουσίαση και πιο εξειδικευμένη ανάλυση τους και ανάδειξη κάποιων λεπτομερειών άγνωστων μέχρι τώρα στο ευρύ κοινό. Πολύ σημαντικός εν προκειμένω θεωρείται ο όρος «δημόσια Ιστορία» (public history), όπως τον χρησιμοποιεί ο Hagen Fleischer σε πρόσφατες μελέτες του.
Ένα άλλο ζήτημα που ανακύπτει κατά τη σχετική έρευνα, είναι οι πολύ επικίνδυνες συχνότατα στον κοινό λόγο αλλά ακόμα και σε μερίδα αξιόλογων επιστημόνων λίαν οικείες υπεραπλουστεύσεις, του τύπου ότι π.χ. ο κομμουνισμός δεν είναι τίποτα άλλο παρά κόκκινος φασισμός. Μια τέτοια λογική είναι τελείως επιφανειακή. Οι τεράστιες ευθύνες του σταλινικού καθεστώτος για τα γεγονότα που οδήγησαν στην άνοδο των Εθνικοσοσιαλιστών, έχουν αναγνωριστεί ήδη από το 1988 από το επίσημο ΚΚΣΕ. Η γερμανόφωνη έκδοση του περιοδικού των διανοουμένων Sputnik τον Ιανουάριο του έτους αυτού, τιτλοφορείται: «Ο Στάλιν και ο Πόλεμος» (Stalin und Krieg). Εκεί, τίθεται το ερώτημα: «Αν δεν υπήρχε Στάλιν, θα υπήρχε και Χίτλερ; Αμέσως, η τότε ανατολικογερμανική ηγεσία υπό τον Erich Honecker, απαγορεύει την κυκλοφορία του εν λόγω εντύπου στη χώρα, με τη μομφή της παραποίησης της Ιστορίας» (Verzehrung der Geschichte). Από την άλλη πλευρά, στην κυριολεξία ο όρος φασισμός προέρχεται από την Ιταλική και χρησιμοποιήθηκε για να χαρακτηρίσει το πολιτικό σύστημα που επιβλήθηκε στη χώρα από τον Benito Mussolini στις 28 Οκτωβρίου 1922 (Πορεία προς τη Ρώμη) Γενικά ,μια τέτοια διάκριση χωλαίνει πέραν των άλλων σε ένα βασικότατο σημείο: Παραγνωρίζει τις τελείως διαφορετικές πορείες της κοινωνικής εξέλιξης προϊόντα των οποίων υπήρξαν τα καθεστώτα αυτά. Αυτό το λάθος διαπράττουν και όσοι θεωρούσαν ότι η – πρώην - Σ. Ένωση ήταν ιμπεριαλιστικό κράτος (όλες οι θεωρίες περί ιμπεριαλισμού, τον συνδέουν με τον καπιταλιστικό τρόπο παραγωγής). Βέβαια, στο σημείο αυτό συχνά υποστηρίζεται και η άποψη ότι η Σ. Ενωση εφάρμοζε την πολιτική του κρατικομονοπωλιακού καπιταλισμού, αλλά δεν εικάζεται ότι η σχετική θεωρητική τεκμηρίωση - αν μπορεί κάποιος να ειπεί ότι υπάρχει - είναι επαρκής. Μπορεί εξ ορισμού ακόμα ένα κράτος δομημένο κατά τα πρότυπα του - πρώην – σοβιετικού, να φερθεί καπιταλιστικά?). Επίσης κατά τον γράφοντα, είναι λάθος ο ισχυρισμός ότι οι χιτλερικές διώξεις είναι ηπιότερες των σταλινικών. Απλά οι πρώτες ξετυλίχθηκαν στο εξωτερικό υπό μορφήν πολέμου, ενώ οι δεύτερες ήταν εσωτερικές.
Δεύτερον, τα εδώ εξεταζόμενα γεγονότα εκτυλίσσονται σε ένα κράτος - προϊόν του Πολέμου και μάλιστα τεχνητής διαίρεσης και όχι - όπως π.χ. η Τσεχοσλοβακία - συνένωσης. Εδώ χρειάζεται να τονισθεί ότι η πολιτική των Ανατολικογερμανών αφενός μεν να εμφανιστούν συνεχιστές των προοδευτικών Γερμανικών παραδόσεων και της ενότητας, αφετέρου δε να εμφυσήσουν στο λαό ένα αίσθημα πατριωτισμού, δεν ήταν καθόλου χωρίς αποτέλεσμα. Στους τίτλους των περισσοτέρων κομμάτων υπήρχε η λέξη «Γερμανία». Η σημαία περιέχει τα ίδια χρώματα με της Δυτικής, της Επανάστασης του Μαρτίου του 1848 (μαύρο - κόκκινο - χρυσαφί, Schwarz-Rot-Gold). Στα πρώτα Συντάγματα, τέλος γινόταν σαφέστατη μνεία στην κοινή γερμανική καταγωγή. Από την άλλη, ειδικά στη δεύτερη γενιά των Ανατολικογερμανών η οποία έζησε την άνθηση του Κομμουνισμού, δημιουργήθηκε με μεγάλη επιτυχία ένα αίσθημα ιδιαίτερου πατριωτισμού.
Εδώ χρήζει αναφοράς ιδιαίτερης το γεγονός ότι ενώ για 45 χρόνια υπήρχαν δύο Γερμανικά κράτη με το δικό τους λαό και τη δική τους κοινωνία το καθένα, μετά το 1989/90 υπάρχει ένας και μάλιστα εμφανέστατος - κοινωνικός δυισμός μέσω της σαφέστατα διαφορετικής σε πολλά σημεία, κοινωνικής οργάνωσης και γενικά διαφορετικής στάσης ζωής (attitude) μεταξύ Δυτικών και Ανατολικών. Η ανάπτυξη των περιοχών που ανήκαν στην – πρώην - Λαϊκή Δημοκρατία της Γερμανίας οι οποίες συνήθως αποκαλούνται «Ανατολική Γερμανία» (εν τούτοις στη γλώσσα των ιστορικών, με τον όρο αυτό (Ostdeutschland) ενοούνται η Σιλεσία και η ανατολική Πρωσσία, σημερινός Ρωσικός θύλακος του Kaliningrad, πρώην Königsberg της Βαλτικής, αποτελεί πρώτιστο στόχο όλων των Κυβερνήσεων μετά την επανένωση. Οι Δυτικοί έχουν κάπου παρουσιάσει συμπτώματα κόπωσης και κορεσμού με το να καταβάλλουν ένα σεβαστό ποσό από το μισθό τους ως επίδομα αλληλεγγύης (Solidaritätszuschlag),αλλά και οι Ανατολικοί αισθάνονται πολίτες δευτέρας κατηγορίας. Έτσι, και από τις δύο πλευρές ακούγονται συχνά - πυκνά συνθήματα, όπως «Die Mauer wieder» (Να ξανάρθει το Τείχος)
Τίθεται τώρα το ερώτημα της παρακαταθήκης που άφησε η ημέρα αυτή στην πορεία της Ευρώπης και πως αυτή θα μπορούσε να ερμηνευτεί και να μετασχηματιστεί ώστε η Ελλάδα αλλά και γενικότερα η Ευρωπαική περιφέρεια, να απαλλαγούν από τη σημερινή κρίση. Πολύ σημαντική κατά τον γράφοντα, θεωρείται η πρόσφατη σχετικά ανάλυση του Γερμανού ιστορικού, καθηγητή στο Πανεπιστήμιο της Χαιδελβέργης δρα Wolfrum στο σχετικό άρθρο του στην εφημερίδα Neue Zürcher Zeitung. Το κεντρικό της νόημα συνίσταται στην τεκμηρίωση της άποψης, ότι το γεγονός αυτό εκτός από τη σημασία του εντός των γερμανικών συνόρων έχει αφήσει ανεξίτηλα τα σημάδια του και στην πορεία της Ιστορίας ολόκληρης της μεταπολεμικής Ευρώπης, όντας το πρώτο δείγμα της αποφασιστικότητας των κατοίκων της στην εποχή που ιστορικά αποκαλείται «Μοντέρνοι Καιροί», να διεκδικήσουν και πάλι το πανανθρώπινο ιδανικό της Ελευθερίας. Ειδικά οι χώρες της ευρωπαϊκής περιφέρειας, είναι ανάγκη να προχωρήσουν πιο βαθιά σε αλλαγές πλεύσης των πολιτικών τους σε θέματα όπως οικογένεια, νεολαία και γυναίκες και να πραγματοιήσουν πολύ πιο ριζικές τομές στις σχετικές τους αντιλήψεις. Καταυτόν τον τρόπο, δεν θα δίνουν αφορμές στις χώρες του ευρωπαϊκού κέντρου, να τις κριτικάρουν. Ιδιαίτερα η Ελλάδα έχει μια επιπλέον υποχρέωση να προχωρήσει σε τέτοιες τομές και ρήξεις, λόγω της τεράστιας πολιτιστικής της κληρονομιάς (Αλήθεια, ποιος άραγε σήμερα γνωρίζει ότι ο μαθητής του Σωκράτη, Ευθύφρων, κατάγγειλε τον ίδιο τον πατέρα του επειδή κακομεταχειριζόταν το δούλο; Σε σχετική ερώτηση του δασκάλου του για τα αίτια της ενδοοικογενειακής διαμάχης, ο Ευθύφρων απάντησε ότι ο πατέρας του διέπραξε ανοσιούργημα. Τότε, ο Σωκράτης του έθεσε το ερώτημα εάν γνωρίζει τι είναι όσιο και τι όχι. Αυτό αποδεικνύει, ότι αντίθετα με το Χριστιανισμό, η αρχαιοελληνική θρησκεία δεν εμπεριείχε το στοιχείο της Αποκάλυψης).