Το πρωινό της 6ης Αυγούστου 1945 ένα μοναχικό βομβαρδιστικό έκανε την εμφάνισή του πάνω από την πολύβουη πόλη της Χιροσίμα. Λίγο μακρύτερα δύο ακόμα αεροσκάφη πετούσαν καταγράφοντας με επιστημονικά όργανα και κάμερες την πορεία του πρώτου σαν να επρόπκειτο για χορογραφία. Ξαφνικά ένα μεγάλο αντικείμενο έπεσε από την κοιλιά του αεροσκάφους και αμέσως ανέπτυξε ένα μεγάλο αλεξίπτωτο. Το αεροσκάφος έστριψε απότομα και απομακρύνθηκε βιαστικά κερδίζοντας ύψος. Ακριβώς από κάτω εργάτες της βιομηχανίας, περαστικοί, παιδιά στο δρόμο για το σχολείο κοιτούσαν το περίεργο θέαμα με απορία. Η ώρα ήταν 08:15 και 17''. Ο χρόνος σταμάτησε στη Χιροσίμα.

Η ιστορία της ρίψης των πρώτων ατομικών βομβών ξεκίνησε ουσιαστικά έξι χρόνια πριν όταν ο Άλμπερτ Άινσταϊν έστειλε μια επιστολή στον Πρόεδρο των ΗΠΑ Φράνκλιν Ντ. Ρούζβελτ ζητώντας του να υποστηρίξει τις έρευνες για την μελέτη της αλυσιδωτής αντίδρασης που θα προερχόταν από την διάσπαση του Ατόμου. Σε μια προσπάθεια να δελεάσει τον Ρούζβελτ ο νομπελίστας φυσικός ανέφερε τις δυνατότητες που είχαν οι έρευνες αυτές να οδηγήσουν στην δημιουργία ενός πανίσχυρου όπλου. Ενώπιον των πολλά υποσχόμενης πρότασης και του φόβου να ξεπεράσουν οι Γερμανοί τις ΗΠΑ στις έρευνες, η κυβέρνηση Ρούζβελτ έδοσε το πράσινο φως για αυτό που έγινε γνωστό με το κωδικό όνομα «Σχέδιο Μανχάταν». Συγκεντρώνοντας τα μεγαλύτερα επιστημονικά μυαλά της υφηλίου πάνω στην πυρηνική φυσική και υπό πέπλο άκρας μυστικότητας, ο αμερικανικός στρατός κατόρθωσε έναν άθλο διοικητικής οργάνωσης και παραγωγής κάνοντας δυνατή την ατομική σχάση και την επίτευξη «κρίσιμης μάζας».

Στις 16 Ιουλίου 1945 η πρώτη στον κόσμο θερμοπυρηνική έκρηξη είναι γεγονός. Σε απομονωμένη τοποθεσία στην έρημο Αλαμογκόρντο του Νέο Μεξικό επετεύχθη η «κατάρρευση» του πυρήνα πλουτωνίου της βόμβας "Trinity" παράγοντας αλυσιδωτή αντίδραση σε μια έκρηξη ισοδύναμη με 20.000 τόνους ΤΝΤ. Η τρομακτική δύναμη της έκρηξης δεν άφησε περιθώρια για αμφιβολίες. Ο πόλεμος δεν θα ήταν ποτέ πια ο ίδιος. Και μαζί του και η ανθρωπότητα. Ο Ρόμπερτ Οπενχάϊμερ, επικεφαλής της ερευνητικής ομάδας του σχεδίου Μανχάταν, χρόνια μετά το γεγονός ανέφερε ότι το μεγαλείο της φοβερής έκρηξης τον είχε καταβάλει τόσο ώστε θυμήθηκε τη ρήση από ένα αρχαίο ινδουϊκό βιβλίο: «Έγινα ο Θάνατος, ο καταστροφέας των κόσμων».

Τα νέα ανακοινώθηκαν στον Πρόεδρο Τρούμαν¹, ο οποίος ενημέρωσε τους Στάλιν και Τσώρτσιλ στη διάσκεψη του Πότσδαμ. Η ιδέα μιας ισχυρής βόμβας που θα μπορούσε να επιταχύνει τον πόλεμο καταφέροντας συντριπτικά πλήγματα στον εχθρό είχε ενθουσιάσει την πολιτική και στρατιωτική ηγεσία των Συμμάχων ενώ η χρήση της σε πολιτικούς στόχους είχε γίνει –έστω και ανεπίσημα- αποδεκτή ως μέσο ψυχολογικής πίεσης προς τον αντίπαλο πληθυσμό. Στις 26 Ιουλίου 1945 έγινε γνωστή η Διακήρυξη του Πότσδαμ με την οποία η Ιαπωνία καλείτο να καταθέσει τα όπλα «άνευ όρων» διαφορετικά θα αντιμετώπιζε «άμεση και απόλυτη καταστροφή». Η Ιαπωνική ηγεσία που τους τελευταίους μήνες αποζητούσε μάταια τη διαμεσολάβηση της Ρωσίας για την επίτευξη έντιμης ειρήνευσης απέρριψε αμέσως τους όρους της διακήρυξης ως μη συμβατούς με την παράδοση και το ένδοξο παρελθόν της Ιαπωνίας. Οι στρατιωτικοί και πολιτικοί στο Τόκυο είχαν εμπιστοσύνη στην στωϊκότητα και καρτερία του ιαπωνικού λαού που από τα τέλη του 1944 είχαν στοιχίσει τη ζωή σε 350.000 με 500.000 κατοίκους². Η απόρριψη του τελεσιγράφου έθεσε σε κίνηση την πρώτη επιχείρηση ατομικού βομβαρδισμού.

Η ημέρα της «αστραπής και της βροντής»

Στις 02:45 της 6 Αυγούστου 1945 ένα ειδικά τροποποιημένο βομβαρδιστικό Β-29 με το παρατσούκλι "Enola Gay" απογειώθηκε από την αεροπορική βάση της Τινιάν με στόχο την πόλη της Χιροσίμα. Στα σπλάχνα του έφερε ένα περίεργο φορτίο. Μια μεγάλη βόμβα που τις προηγούμενες μέρες οι τεχνικοί που την συναρμολογούσαν την βάφτισαν «μικρό αγόρι» (Little Boy). Λίγοι ξέρουν τί ακριβώς ήταν και ακόμα λιγότεροι το στίγμα που θα άφηνε στην ιστορία.

Μετά από πτήση έξι ωρών το "Enola Gay" έφτασε πάνω από τον στόχο του. Η πόλη της Χιροσίμα ήταν ένα μεγάλο βιομηχανικό κέντρο μικρής στρατιωτικής σημασίας. Χτισμένη στο δέλτα του ποταμού Ότα χρησίμευε ως κέντρο συγκέντρωσης εμπορευμάτων και μεταφορών. Οι κάτοικοί της, γύρω στους 350.000 εκείνα τα χρόνια, γνώριζαν τις στερήσεις του πολέμου. Η τροφή λιγοστή και κακής ποιότητας. Η ανάγκες του στρατού για υφάσματα έκαναν πολλούς να βγάλουν τα κιμονό των προγόνων τους από τα μπαούλα. Οι εργάτες της βαριάς βιομηχανίας έπαιρναν το τραμ για να δουλέψουν έξω από την πόλη. Τα παιδιά βάδιζαν προς τα σχολεία. Στην πόλη μόλις είχε λήξει μια άσκηση αεροπορικού συναγερμού και οι κάτοικοι πλημμύριζαν ξανά τους δρόμους προς τις δουλειές τους. Η εμφάνιση ενός και μοναδικού βομβαρδιστικού πάνω από την πόλη παραξένεψε τις βάρδιες αντιαεροπορικής άμυνας. Δεν σήμαναν όμως και πάλι συναγερμό θεωρώντας ότι είχε υποστεί μηχανική βλάβη και επέστρεφε στη βάση του.

Ξαφνικά μια εκτυφλωτική λάμψη τραβάει την προσοχή όλων. Μια «θεϊκή πνοή» σαρώνει τα καλυβόσπιτα από ρυζόχαρτο που αποτελούσαν το 90% της πόλης. 30.000 άτομα εξαϋλώνονται αυτοστιγμή. Είναι όσοι βρίσκονταν σε ακτίνα 1000 μέτρων από το σημείο μηδέν. Η θερμοκρασία φτάνει στους 350.000 με 500.000 °C αποχρωματίζοντας κάθε βιολογική ύπαρξη αφήνοντας μια ωχρή σκιά. Άλλοι 50.000 απανθρακώνονται από αυτό που ονόμασαν "pikadon" και ακόμα 90.000 παραμορφώνονται από τις υψηλές θερμοκρασίες. Είναι οι «άνθρωποι-κάρβουνο» και οι «άνθρωποι-κεριά» του pikadon. Τόνοι στάχτης, χώματος, πέτρας και πυρωμένων συντριμιών σωρεύονται στον αέρα μέχρι τα 17 χιλιόμετρα σχηματίζοντας μια γιγάντια στήλη που ανοίγει σαν πύρηνο μανιτάρι. Εκπνοή. Τόνοι καυτής στάχτης, ατμού και σκόνης σαρώνουν αντίθετα ό,τι έχει απομείνει όρθιο με ταχύτητα 800 χλμ την ώρα. Έξαλλοι οι παραμορφωμένοι άνθρωποι ρίχνονται στα νερά του Ότα που ήδη κοχλάζουν για να γλυτώσουν από τη φωτιά. Το ποτάμι γεμίζει πτώματα. Δευτερόλεπτα μετά μια νέα θύελλα φωτιάς σαρώνει την πόλη για δεύτερη φορά προς τα μέσα. Είναι αυτό που στη Δρέσδη ονόμασαν "Feuersturm" (Πύρινη θύελλα). Η ξαφνική καύση του οξυγόνου στον χώρο της έκρηξης δημιούργησε αραίωση των μαζών του αέρος που σπεύδουν να καλύψουν τα ρεύματα από την περιφέρειά του. Πυρακτωμένα νέφη σαρώνουν τα πάντα με ταχύτητα 250χλμ ανά ώρα. Θεόρατα κύματα υψώνονται στα κανάλια. Όσους τους πρόλαβαν έβρασαν μέσα τους ζωντανοί.

Η Ιαπωνική ηγεσία άργησε να αντιληφθεί τι είχε συμβεί στην Χιροσίμα. Οι αναφορές των σωστικών συνεργείων που μιλούσαν για μια «θάλασσα φωτιάς», «ολοκληρωτική καταστροφή» και «ανθρώπους-τέρατα» θεωρήθηκαν υπερβολικές. Η Ιαπωνία δεν παραδίδεται. Στις 9 Αυγούστου ένα ακόμα Β-29 ρίχνει μια βόμβα πλουτωνίου με το παρατσούκλι «Χοντρός» (Fat Man) στο Ναγκασάκι, έδρα της βιομηχανίας Mitsubishi μετατρέποντάς την σε μια έρημο φλεγόμενης άμμου.

Γιατί;

«Χρησιμοποιήσαμε την ατομική βόμβα για να συντομεύσουμε τον πόλεμο...και να σώσουμε τη ζωή πολλών χιλιάδων Αμερικανών. Θα την χρησιμοποιήσουμε και πάλι εώς ότου καταστρέψουμε την ικανότητα της Ιαπωνίας να πολεμά». Τα λόγια του Προέδρου Τρούμαν αντικατοπτρίζουν την σκέψη της πολιτικής και στρατιωτικής ηγεσίας. Πάνω από 350.000 Αμερικανοί είχαν σκοτωθεί στον μακρόχρονο και άγριο πόλεμο του Ειρηνικού. Υπολογιζόταν ότι στην επιχείρηση κατάληψης των μητροπολιτικών νήσων κάπου μισό εκατομμύριο απώλειες και δύο χρόνια σκληρών μαχών απαιτούντο από μια Αμερική που βρισκόταν ήδη στα όρια των οικονομικών και κοινωνικών αντοχών της. Οι Ρώσοι ισχυρίζονταν ύστερα ότι ο ατομικός βομβαρδισμός ήταν μια στυγνή επίδειξη ισχύος εναντίον τους. Η στρατιωτική συνδρομή της ΕΣΣΔ είχε ήδη ζητηθεί και ο Στάλιν παζάρευε με επιδεξιότητα την Ματζουρία, την Κορέα και τη Σαχαλίνη. Η Αγγλία δεν άντεχε άλλες θυσίες. Η ατομική βόμβα προσέφερε λύση στα αδιέξοδα όλων, ενώ έκαμψε και τις αντιστάσεις στην Ευρώπη, ευθυγραμμίζοντάς την με τις αρχές των Ηνωμένων Εθνών. Η ιαπωνική ηγεσία πείστηκε από την απανωτή ρίψη των δύο βομβών ότι το οπλοστάσιο των ΗΠΑ αριθμούσε περισσότερα ατομικά όπλα και έσπευσε στις 10 Αυγούστου να συνθηκολογήσει. Στις 14 του μηνός ο Χιροχίτο με τρεμάμενη φωνή ανακοίνωνε επίσημα την πρώτη ήττα στην ιστορία του περήφανου λαού της Ιαπωνίας. Η ατομική εποχή ανέτειλε. Ο κόσμος όμως που ατένιζε δεν ήταν ρόδινος.

Δείτε και αυτό:

1) Ο Ρούζβελτ απεβίωσε στις 12 Απριλίου και ο αντιπρόεδρος Τρούμαν έλαβε αμέσως το χρίσμα και δέκα μέρες αργότερα ενημερώθηκε για την ύπαρξη του σχεδίου «Μανχάταν» και τον σκοπό του. Η μυστικότητα που τηρήθηκε σε όλες τις φάσεις του προγράμματος ήταν τέτοια που παρά το γεγονός ότι πάνω από τρείς χιλιάδες άτομα έφτασαν να εργάζονται άμεσα σε τρείς νέες πόλεις, φτιαγμένες ειδικά για αυτόν τον σκοπό, οι διαρροές πληροφοριών ήταν ελάχιστες.

2) Ο ατομικός βομβαρδισμός των δύο πόλεων επισκίασε με τη φήμη του την καταστροφή 67 άλλων πόλεων της Ιαπωνίας από σχηματισμούς εκατοντάδων βαρέων βομβαρδιστικών με μεικτό φορτίο εκρηκτικών και εμπρηστικών βομβών. Οι βομβαρδισμοί αυτοί δημιουργούσαν το φαινόμενο της «πύρινης θύελλας» (firestorm) που είχε δοκιμαστεί με καταστρεπτικά αποτελέσματα στις πόλεις της Γερμανίας.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

1) Mondadori-Φυτράκης «ΣΕΙΡΑ Τα φοβερά ντοκουμέντα: Η ατομική βόμβα της Χιροσίμα», εκδόσεις ΤΥΠΟΣ ΑΕ, ΑΘΗΝΑ 1973
2) Office of the Chief of Military History United States Army "United States Army in WWII-Special Studies Chronology 1941-1945" (Compiled by Mary H. Williams), WASHINGTON, D.C. 1960
3) Atkinson, James David "The Edge of War, Henry Regnery Company, CHICAGO 1960
4) Hobsbaum, Eric «Η Εποχή των Άκρων, ο σύντομος 20ος αιώνας 1914-1991», ε΄ έκδοση, εκδόσεις Θεμέλιο ΑΘΗΝΑ 2002
5) Κοραντή, Αντωνίου Ι. «Τεχεράνη-Γιάλτα-Πότσδαμ (1943-1944-1945)», Βιβλιοπωλείο της Εστίας ΑΘΗΝΑ
6) Atomic Archive-History http://www.atomicarchive.com/historymenu.shtml
7) NUCLEAR Files, Project of the Nuclear Age Peace Foundation http://www.nuclearfiles.org/menu/timeline/
8) MIT Visualizing Cultures, Ground Zero 1945 http://ocw.mit.edu/ans7870/21f/21f.027/groundzero1945/gz_essay02.html
9) Atomic bombings of Hiroshima and Nagasaki @wikipedia
10) J. Robert Oppenheimer http://en.wikipedia.org/wiki/J._Robert_Oppenheimer#Trinity
11) Operation Downfall http://en.wikipedia.org/wiki/Operation_Downfall
12) Nuclear Weapons Archive-The Manhattan Project (and Before) http://nuclearweaponarchive.org/Usa/Med/Med.html
13) The George Washington University-The National Security Archive, www.gwu.edu/~narchiv/NSAEBB/NSAEBB162
14) Hiroshima Peace Memorial Museum, http://www.pcf.city.hiroshima.jp/