ΠΡΟΛΕΓΟΜΕΝΑ

Ο Γάιος Τιβέριος Κλαύδιος στάθηκε πολύ τυχερός που έγινε αυτοκράτορας της Ρώμης πράγμα που το όφειλε στους Πραιτωριανούς.

Όσο τυχερός στάθηκε στο αξίωμά του τόσο άτυχος στάθηκε στην επιλογή των συζύγων του.

Η Μεσσαλίνα ήταν μία επικίνδυνη γυναίκα που μόνο προβλήματα δημιουργούσε στον Κλαύδιο με την άστατη ζωή της.

Η Αγριππίνα από την άλλη μεριά αδίστακτη, διεφθαρμένη και ήταν αυτή που τον οδήγησε στο θάνατο.

Την ζωή αυτών των δύο γυναικών θα περιγράψουμε στο άρθρο μας και συνιστούμε να διαβαστεί το περίφημο ιστορικό αφήγημα του Ρόμπερτ Γκρέηβς «Εγώ ο Κλαύδιος».

ΜΕΣΣΑΛΙΝΑ ΚΑΙ ΑΓΡΙΠΠΙΝΑ

Από την ακόλαστη Μεσσαλίνα ως τη φιλόδοξη Αγριππίνα, ο Κλαύδιος, αυτοκράτορας από το 41 ώς το 54 μ.Χ., υπήρξε άτυχος με τις συζύγους του. Ακόμη και στη Ρώμη, όπου το έγκλημα και η κραιπάλη ήταν συνηθισμένα στο περιβάλλον των αυτοκρατόρων, η συμπεριφορά των δυο αυτών γυναικών προκάλεσε σκάνδαλο.

Οι συνθήκες υπό τις οποίες ο Κλαύδιος ανήλθε στο θρόνο, είναι ενδεικτικές της κατάστασης που επικρατούσε στην αυτοκρατορική Αυλή. Ο Κλαύδιος ήταν εγγονός της αυτοκράτειρας Λιβίας. Μετά τη δολοφονία του αυτοκράτορα Καλιγούλα, που έθεσε τέρμα σε μια εξωφρενική και απάνθρωπη ηγεμονία (37-41 μ.Χ.), η Σύγκλητος δεν κατόρθωσε να λύσει το πρόβλημα της διαδοχής. Οι πραιτοριανοί —οι επίλεκτοι στρατιώτες της αυτοκρατορικής φρουράς— διέτρεχαν τότε το ανάκτορο και ανακάλυψαν κατά τύχη τον Κλαύδιο που ήταν κρυμμένος πίσω από ένα παραπέτασμα. Αντί να δολοφονηθεί, όπως αναμενόταν, ο θείος τού αποθανόντος αυτοκράτορα επευφημήθηκε από τους στρατιώτες. Τραυλός και επιληπτικός, ο Κλαύδιος έκρινε φρονιμότερο να προσποιηθεί επί πλέον τον ηλίθιο, για να γλυτώσει από τις δολοφονίες που είχαν αποδεκατίσει το αυτοκρατορικό περιβάλλον. Στην πραγματικότητα, ήταν ένας άνθρωπος καλλιεργημένος και έξυπνος, αλλά αδύναμου χαρακτήρα.

Μεσσαλίνα, η ακόλαστη

Η Μεσσαλίνα, γόνος εύπορης οικογένειας, ήταν η τρίτη σύζυγος του Κλαυδίου. Όταν παντρεύτηκαν, εκείνος ήταν 48 ετών και εκείνη μόλις 14. Στις αρχές του γάμου τους, απέκτησαν δύο παιδιά: μια κόρη, την Οκταβία, που έγινε σύζυγος του αυτοκράτορα Νέρωνα, και ένα γιο, τον Βρετανικό. Μετά την αναπάντεχη άνοδο του Κλαυδίου στο θρόνο, η Μεσσαλίνα άρχισε να βρίσκει μεγάλη ευχαρίστηση στην απόλυτη εξουσία, υποκύπτοντας στις αχαλίνωτες ιδιοτροπίες της. Πολλαπλασίασε τον αριθμό των εραστών της, που ήταν συχνά δούλοι ή απελεύθεροι. Η τιμωρία για όποιον τολμούσε να αποκρούσει τις προτάσεις της ήταν ο βέβαιος θάνατος. Η ίδια μοίρα επιφυλασσόταν και για κάθε γυναίκα που εμφανιζόταν ως αντίζηλος.

Η διεφθαρμένη αυτοκράτειρα

Ο Ιουβενάλης περιγράφει ως εξής τις νυχτερινές εξόδους της Μεσσαλίνας στις «Σάτιρές» του (VI): «Άκουσε τι υπέφερε ο Κλαύδιος. Μόλις η γυναίκα του τον έβλεπε αποκοιμισμένο, τολμώντας να προτιμήσει ένα παλιοκρέβατο αντί της κλίνης του Παλατίνου, η αυγούστα πόρνη φορούσε το νυχτερινό μανδύα της και έφευγε κρυφά με μία μόνο δούλη. Με τα μαύρα μαλλιά της κρυμμένα κάτω από μια ξανθιά περούκα, έμπαινε στη χαλαρή ατμόσφαιρα του πορνείου με τα φθαρμένα παραπετάσματα∙ ένα μικρό άδειο δωμάτιο προοριζόταν γι' αυτήν και εκεί, κάτω από την ψεύτικη επιγραφή «Λυσίσκα» με τα στήθη της συγκρατούμενα από ένα χρυσό δίχτυ, εκπόρνευε τη γυμνότητά της [...] Υποδεχόταν με κολακείες όποιον παρουσιαζόταν και απαιτούσε την αμοιβή της. 'Όταν ο ιδιοκτήτης του πορνείου έδιωχνε τα κορίτσια, εκείνη αποσυρόταν με λύπη: το μόνο που μπορούσε να κάνει ήταν να κλείσει το δωμάτιο της τελευταία. Ξαναμμένη ακόμη από το πάθος... έφευγε, κουρασμένη από τον άνδρα, αλλά όχι χορτασμένη».

Μια κάποια Ποππαία —η μητέρα της μελλοντικής ερωμένης του Νέρωνος— της απέσπασε κάποτε έναν ωραίο χορευτή. Η Μεσσαλίνα επινόησε τότε μια ιστορία που εξέθετε τόσο την Ποππαία όσο και κάποιο δυστυχή, τους θαυμάσιους κήπους του οποίου εποφθαλμιούσε. Η μηχανορραφία της πέτυχε πλήρως: και οι δυο κατηγορούμενοι αναγκάστηκαν να αυτοκτονήσουν. Εξίσου φιλοχρήματη όσο και λάγνα, η Μεσσαλίνα επωφελήθηκε από τη θέση της για να πουλάει αυτοκρατορικά αξιώματα και προνόμια. Κυριευμένη από ερωτικό πάθος για τον ωραιότατο ευγενή Γάιο Σίλιο, τον υποχρέωσε να χωρίσει για να τη νυμφευθεί. Η τελετή έγινε δημοσίως, ενόσω ο Κλαύδιος βρισκόταν σε ταξίδι. Το περιβάλλον του Κλαυδίου φοβήθηκε τις φιλοδοξίες του νέου συζύγου της Μεσσαλίνας: και αν αποφάσιζε να δολοφονήσει τον αυτοκράτορα; Όλη η ιστορία αποκαλύφθηκε στον Κλαύδιο που διέταξε τη θανάτωση των δύο εραστών. Μάταια η Μεσσαλίνα απέστειλε τα παιδιά της, την Οκταβία και τον Βρετανικό, να συνηγορήσουν υπέρ αυτής στον πατέρα τους. Όταν στη διάρκεια ενός δείπνου αναγγέλθηκε στον αυτοκράτορα ότι η αυτοκράτειρα βρέθηκε μαχαιρωμένη, εκείνος δε ζήτησε να μάθει καμία λεπτομέρεια και συνέχισε το γεύμα του...

Αγριππίνα, η φιλόδοξη

Μετά τη δολοφονία της Μεσσαλίνας, ο Κλαύδιος νυμφεύεται την ανιψιά του Αγριππίνα, αδελφή του Καλιγούλα. Η Αγριππίνα, ηλικίας 34 ετών, ήταν μια γυναίκα πλούσια και επιθυμητή. Είχε χηρέψει δύο φορές και ήταν μητέρα του μικρού Νέρωνος, καρπού από τον πρώτο γάμο της. Το 49 μ.Χ. ήταν, λοιπόν, εντελώς ελεύθερη να παντρευτεί τον Κλαύδιο. Μοναδικό εμπόδιο ήταν οι συγγενικοί δεσμοί μεταξύ τους που απαγόρευαν αυτή την ένωση. Αλλά πολύ γρήγορα, η Σύγκλητος ψήφισε νόμο που επέτρεπε το γάμο μεταξύ θείου και ανιψιάς. Μόλις έγινε αυτοκράτειρα, η Αγριππίνα άρχισε να υφαίνει τον ιστό της με μεγάλη μαεστρία. Κατ' αρχήν, νύμφευσε τον ηλικίας 12 ετών Νέρωνα με την Οκταβία, την κόρη του Κλαυδίου και της Μεσσαλίνας. Επωφελούμενη από την εξουσία της, ανακήρυξε τον εαυτό της αυγούστα ενόσω ζούσε, γεγονός ασυνήθιστο. Το 51 μ.Χ., έπεισε τον Κλαύδιο να αποκληρώσει το δικό του γιο, τον Βρετανικό, και να υιοθετήσει τον Νέρωνα. Όταν ο έφηβος έφθασε σε ηλικία να βασιλέψει, η Αγριππίνα ανέλαβε και πάλι πρωτοβουλία. Φρόντισε να δηλητηριάσει τον Κλαύδιο με ένα πιάτο μανιτάρια. Έτσι, ο Νέρων ανακηρύχθηκε αυτοκράτορας σε ηλικία 17 ετών.

Η πτώση της Αγριππίνας

Η Αγριππίνα ανέλαβε, όπως ήταν φυσικό, τη διοίκηση του κράτους. Αλλά σε λίγο, ο Βούρρος και ο Σενέκας, οι δύο παιδαγωγοί του Νέρωνος, αντιτάχθηκαν στα σχέδιά της. Ο ίδιος ο Νέρων άρχισε να αντιδρά στην πιεστική κηδεμονία της μητέρας του. Η Αγριππίνα κατηγόρησε τότε τον Νέρωνα ως σφετεριστή και απείλησε να αποκαταστήσει το νόμιμο γιο του Κλαύδιου, τον Βρετανικό. Ο Νέρων όμως φρόντισε να δηλητηριαστεί ο Βρετανικός στη διάρκεια ενός συμποσίου. Η θέση της Αγριππίνας γινόταν όλο και πιο δύσκολη. Ο Νέρων την ανάγκασε να εγκαταλείψει το ανάκτορο και απέσυρε τη φρουρά της. Στο εξής, μητέρα και γιος έγιναν εχθροί. Όταν ο νεαρός αυτοκράτορας ερωτεύθηκε παράφορα την Ποππαία, την κόρη του θύματος της Μεσσαλίνας, αποφάσισε να εκδιώξει τη σύζυγό του Οκταβία. Αλλά αυτός ο γάμος ήταν έργο της Αγριππίνας, που δε θα δεχόταν ποτέ το διαζύγιο. Ο Νέρων οργάνωσε τότε ένα ψεύτικο ναυάγιο για να πνίξει τη μητέρα του, αλλά το θεατρικό αυτό έγκλημα απέτυχε. Τελικά, ένας φρουρός διατάχθηκε να τη θανατώσει. Κατά την παράδοση, η Αγριππίνα του είπε: «Χτύπα στην κοιλιά», την ίδια κοιλιά που είχε γεννήσει ένα τέρας και έναν πατροκτόνο.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

ΑΡΧΑΙΕΣ ΠΗΓΕΣ

1. Σουητώνιος

2. Τάκιτος

3. Κάσσιος Δίων

ΣΥΓΧΡΟΝΑ ΕΡΓΑ

1. Rogers R.S.-The conspiracy of Agrippina - Transactions and Proceedings of the American Philological Association vol. 62-1931

2. Godolphin F.R.B - A note of the marriage of Claudius and Agrippina - Classical philology vol. 29-1934

3. McDaniel W.B. Bauli the scene of the murder of Agrippina - The classical Quarterly vol4-1910

4. L. Foubert-Agrippina Keizerin van Rome-Leuven 2006

5. Barrett A. - Agrippina sex, Power and Politics in the early Roman Empire - New Haven - Yale university press 1996

6. Levick Barbara - Claudius, New Haven - Yale university press 1996

7. Dine Sahyoni - Le pouvoir critique des modeles feminins dans les memoires secrets - "Le cas de Messaline"- Honore champion Paris, 2010

8. Ρόμπερτ Γκρέηβς - "Εγώ o Κλαύδιος", μετάφραση Αλέξανδρος Κοτζιάς, Κέδρος-Αθήνα 2008