Ο Λαυρέντιος είχε συνειδητοποιήσει τη στρατιωτική αδυναμία της Φλωρεντίας και θέλησε να εξασφαλίσει μία σταθερή ισορροπία και μία ειρηνική συνύπαρξη των ιταλικών κρατών στη χερσόνησο. Αυτή η ειρηνική συνύπαρξη που ήταν αποτέλεσμα της επιδέξιας διπλωματίας του επέζησε μόνο για δύο χρόνια, ωστόσο αποτελεί ένα μεγαλούργημα στο πολιτικό επίπεδο.
Η αναγεννησιακή Ιταλία
Η Ιταλία κατά τον 14ο και 15ο αιώνα ήταν κατακερματισμένη σε μικρότερα κρατίδια. Την ίδια περίοδο η μορφή της πολιτικής εξουσίας άρχισε να αλλάζει σε έναν μεγάλο αριθμό πόλεων. Τα πολιτεύματα εξελίσσονταν προς την κατεύθυνση της σινιορίας (δεσποτεία) και στη συνέχεια του πριγκιπάτου. Η σινιορία στην πολιτική ορολογία στα τέλη του μεσαίωνα προσδιόριζε τη διοίκηση ενός κράτους με απολυταρχικές μεθόδους. Αρχικά την εξουσία ασκούσε η κοινότητα που διοικούσε ολόκληρη την πόλη. Σταδιακά όμως οι κοινοτικοί θεσμοί υποβαθμίστηκαν με την επικράτηση ενός φυσικού προσώπου. Το επόμενο βήμα από τη σινιορία στο πριγκιπάτο ολοκληρώθηκε με την απονομή τίτλων ευγενείας από τον πάπα, γεγονός το οποίο νομιμοποίησε την πολιτική εξουσία αυτών των προσώπων σε μία δεδομένη περιοχή και στην πορεία έγινε αξίωμα κληρονομικό. Οι πόλεις – κράτη παρέμεναν η βασική πολιτική μονάδα, η διπλωματία και η πολιτική περιστρεφόταν γύρω από τη μακρά και επίμονη σύγκρουση ορισμένων παραδοσιακών οικογενειών. Η αναγεννησιακή περίοδος χαρακτηρίστηκε από τις μεγάλες αντιθέσεις. Από τη μία πλευρά η Αναγέννηση των γραμμάτων και των τεχνών με τους καλλιτέχνες, τους λόγιους και τους αρχιτέκτονες και από την άλλη οι δολοφονίες, οι δολοπλοκίες, οι προδοσίες και οι πολεμικές συγκρούσεις. Ο ανταγωνισμός έφτασε στο απόγειό του τόσο στο πεδίο της πολιτικής όσο και σε εκείνο του πολιτισμού.
Το τελευταίο τέταρτο του 14ου αιώνα οι πολεμικές επιχειρήσεις στην Ιταλία έλαβαν εθνικό χαρακτήρα, η Φλωρεντία, η Βενετία και η Νεάπολη αντιτάχθηκαν στον επεκτατισμό του Μιλάνου και κάθε μία προσπάθησε να επιβάλλει την κυριαρχία της. Η ισορροπία επιτεύχθηκε στα μέσα του 15ου αιώνα. Η Φλωρεντία μετά τις σοβαρές κοινωνικές συγκρούσεις του 14ου αιώνα σταθεροποιήθηκε πολιτικά με την εδραίωση του αριστοκρατικού καθεστώτος και την απόλυτη επικράτηση της οικογένειας των Μεδίκων με τον Κόζιμο τον Πρεσβύτερο το 1434. Η πόλη της Φλωρεντίας αποτέλεσε το αδιαφιλονίκητο οικονομικό και πολιτισμικό κέντρο της Ιταλίας.
O Λαυρέντιος των Μεδίκων (ο Μεγαλοπρεπής)
Ο Λαυρέντιος (Λορέντζο) ο Μεγαλοπρεπής γεννήθηκε τον Ιανουάριο του 1449 και πέθανε τον Απρίλιο του 1492. Ήταν εγγονός του Κόζιμο των Μεδίκων, ο οποίος συνδύασε τέλεια την τραπεζική διαχείριση με την πολιτική και τη φιλανθρωπία και γιος του Πιέρο των Μεδίκων του επονομαζόμενου «αρθριτικού» από την πάθηση που τον ταλαιπωρούσε, ο οποίος ήταν επίσης στο επίκεντρο της φλωρεντινής ζωής με τη δράση του ως πάτρωνας και συλλέκτης έργων τέχνης. Μετά το θάνατο του πατέρα του το 1469, ο Λαυρέντιος ανέλαβε την εξουσία (αρχικά κυβέρνησε με τον νεότερο αδελφό του, τον Ιουλιανό) χωρίς όμως να είναι ιδιαίτερα επιτυχής στην τραπεζική διοίκηση και διαχείριση. O Ιουλιανός δολοφονήθηκε στις 26 Απριλίου 1478 εντός του καθεδρικού ναού όπου βρισκόταν με τον Λαυρέντιο κατά τη «Συνωμοσία των Πάτσι». Στη διάρκεια της διακυβέρνησής του αρκετά τραπεζικά παρακλάδια της οικογένειας των Μεδίκων κατέρρευσαν από κακές συμφωνίες δανείων, με αποτέλεσμα να βρεθεί και ο ίδιος κάτω από ιδιαίτερα δύσκολες οικονομικές συνθήκες.
Στην αυλή του Λαυρέντιου είχαν συγκεντρωθεί οι σπουδαιότεροι καλλιτέχνες της Αναγέννησης όπως ο Σάντρο Μποτιτσέλλι, ο Λεονάρντο Ντα Βίντσι, ο Αντρέα Βερρόκιο και πολλοί άλλοι. Ο Μιχαήλ Άγγελος στο ξεκίνημά του έζησε ως μέλος της οικογένειας του Λαυρέντιου για αρκετά χρόνια. Παρά το γεγονός ότι ο Λαυρέντιος δεν έκανε πολλές παραγγελίες έργων βοηθούσε όμως τους καλλιτέχνες ώστε να εξασφαλίσουν προμήθειες από άλλους πάτρωνες. Υποστήριξε την ανάπτυξη του Ουμανισμού μέσω της Πλατωνικής Ακαδημίας και δασκάλων όπως ο Πίκο ντε λα Μιράντολα και ο Μαρσίλιο Φιτσίνο ο οποίος ήταν και ο αγαπημένος του δάσκαλος.
Τρεις πτυχές συνέθεταν τη μορφή του Λαυρέντιου, η πρώτη ήταν του πολιτικού που μετά το θάνατο του αδελφού του Τζουλιάνο, απέμεινε μόνος στη διακυβέρνηση της Φλωρεντίας. Υποστήριξε αποφασιστικά το δρόμο του «διαλόγου» και των διαπραγματεύσεων και όχι του πολέμου για την επίλυση των διαφορών ανάμεσα στα κράτη της Ιταλίας. Είναι φανερό ότι ο Λαυρέντιος είχε συνειδητοποιήσει τη στρατιωτική αδυναμία της Φλωρεντίας και θέλησε να εξασφαλίσει μία σταθερή ισορροπία και μία ειρηνική συνύπαρξη των ιταλικών κρατών στη χερσόνησο.
Ο Νικολό Μακιαβέλι έγραψε για την πολιτική του δραστηριότητα μετά το θάνατό του: «Αγαπήθηκε πολύ από το Θεό, από την καλή μοίρα, γιατί όλα τα εγχειρήματά του είχαν ευτυχισμένο τέλος και όλοι οι εχθροί του άτυχο... Θλίβονται λοιπόν για το θάνατό του όλοι οι συμπολίτες του και όλοι οι πρίγκιπες της Ιταλίας... Αλλά πόσο πολύ έπρεπε να λυπηθούν αποδείχτηκε λίγο μετά γιατί από τότε που η Ιταλία στερήθηκε τις συμβουλές του, δε βρέθηκε τρόπος γι' αυτούς που απόμειναν να χορτάσουν ούτε να φρενάρουν τον Λουδοβίκου Σφόρτσα, δούκα του Μιλάνου. Έτσι αμέσως μόλις πέθανε ο Λαυρέντιος, άρχισαν να γεννιούνται οι κακές εκείνες αφορμές, που λίγο αργότερα (καθώς δε ζούσε αυτός που θα μπορούσε να τις εξουδετερώσει) κατάστρεψαν κι ακόμα καταστρέφουν την Ιταλία».
Η δεύτερη πτυχή της προσωπικότητας του Λαυρέντιου εστιαζόταν στη διεύθυνση της πανίσχυρης «Τράπεζας των Μεδίκων» η οποία διατηρούσε υποκαταστήματα σε όλη τη δυτική Ευρώπη, στη Γενεύη, στη Ρώμη, στην Αβινιόν, στην Μπρυζ, στο Λονδίνο. Ο Λαυρέντιος ήταν λιγότερο προικισμένος για αυτό το ρόλο, πολλές ενέργειές του ήταν ασύνετες σε συνδυασμό με την άνοδο της τιμής του χρυσού από το 1475 μέχρι το 1495, αλλά και τα δάνειά του σε ευρωπαίους πρίγκιπες οι οποίοι δεν ήταν πάντοτε φερέγγυοι, όπως και η στρατηγική του να μην αναθεωρεί τα επιτόκια για λόγους γοήτρου, προκάλεσαν σοβαρές δυσχέρειες στην οικογενειακή επιχείρηση των Μεδίκων. Παρόλα αυτά, όταν πέθανε άφησε στα παιδιά του μία οικονομική αυτοκρατορία η οποία δεν υπήρχε σε ολόκληρη την Ευρώπη.
Η τρίτη πτυχή ήταν εκείνη που σύμφωνα με τις εξομολογήσεις του ίδιου αποτελούσε την πραγματική του κλίση, δηλαδή τα γράμματα και η ποίηση. Ο Λαυρέντιος είχε συγγράψει ένα ερωτικό μυθιστόρημα, ένα θρησκευτικό δράμα, οκτώ ποιήματα τα τρία σε τερτσίνες και τα πέντε σε οχτάβες, πλήθος από θρησκευτικούς ύμνους. Τα φημισμένα του έργα ήταν τα «Τραγούδια για Χορό» τα «Τραγούδια του Καρναβαλιού» και οι «Θρίαμβοι». Όλη αυτή η πνευματική παραγωγή μέχρι τα 43 χρόνια υποδήλωνε έναν αφοσιωμένο ποιητή με ανάγκη για διαρκή έκφραση. Δύο χρόνια μετά το θάνατό του το πολιτικό του επίτευγμα κατέρρευσε, όμως ο μαικηνισμός του είναι αυτό που παρέμεινε ζωντανό και το όνομά του συνδέθηκε με μεγάλους καλλιτέχνες, οι οποίοι χάρη στην υποστήριξή του άφησαν διαχρονικές δημιουργίες. Όπως και οι στίχοι του που μιλούν για τον έρωτα της ομορφιάς, την προτροπή για την απόλαυση της φευγαλέας στιγμής, ζουν αθάνατοι.
Η αναβίωση της αρχαιότητας ήταν το διαρκές ζητούμενο κατά την αναγεννησιακή περίοδο σε συνδυασμό με την πνευματική ολοκλήρωση του ανθρώπου και την απομάκρυνσή του από το θεοκρατικό, μεσαιωνικό πλαίσιο. Εγέρθηκε γεμάτο δύναμη το «υποκειμενικό», ο άνθρωπος έγινε πνευματικό άτομο και αναγνώριζε τον εαυτό του ως τέτοιο. Οι δημόσιοι άνδρες και οι λαϊκοί ηγέτες απόκτησαν χαρακτηριστική ατομική παρουσία και ανάπτυξαν πολύπλευρη προσωπικότητα. Ο 15ος αιώνας ήταν ο κατ' εξοχή αιώνας των πολύπλευρων ανθρώπων. Η συσσώρευση δύναμης και εξουσίας εκφραζόταν μέσα από την μοναδική αναγεννησιακή τέχνη και ο ανταγωνισμός ήταν εμφανής διαρκώς ανάμεσα στους Μαικήνες. Τα αριστουργήματα της αναγέννησης ξεπήδησαν από μία περίοδο σκοτεινών συνωμοσιών, πολέμων και προδοσιών και καταδεικνύουν το δυϊσμό της φύσης του ανθρώπου αλλά και τη συνεχή του προσπάθεια να παραμείνει αιώνιος, νικώντας τη φθορά του χρόνου.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
1) Ιστορικά, Ελευθεροτυπία, τεύχος 269, 20 Ιανουαρίου 2005.
2) Ο Άτλας της Αναγέννησης, εκδ. Σαββάλας, Αθήνα,2005.
3) Σύγχρονη Παγκόσμια Εγκυκλοπαίδεια Α,τόμος 3, Mondatori,2007.
4) Γ.Mπούρκχαρτ, O Πολιτισμός της Αναγέννησης στην Ιταλία ,εκδ.Νεφέλη, Αθήνα 1997.
5) Σαβοναρόλα, εκδ. Ο Τύπος Α.Ε, Αθήνα 1973, Copyright A. Mondatori Editore 1973.
6) http: //en. Wikipedia.org/wiki/Lorenzo_de' Medici