Μια προσπάθεια προσέγγισης του σχετικού ζητήματος είναι απαραίτητη, για τους εξής λόγους: Πρώτον, διότι η περιοχή αυτή αποτελεί παραδοσιακά χώρο ο οποίος διατηρεί άρρηκτους ιστορικούς δεσμούς με την Ελλάδα από αρχαιοτάτων χρόνων. Δεύτερο, διότι ένα μεγάλο μέρος των πληθυσμών της Ουκρανίας –όπως και της Βαλτικής- υποδέχτηκε τους Γερμανούς σαν ελευθερωτές. Αυτό βέβαια από μια πλευρά, ενδεχομένως να οφείλεται στην ύπαρξη Γερμανόφωνων μειονοτήτων( Volksdeutsche) και σε λόγους παραδοσιακού ανταγωνισμού με τη Ρωσία. Ίσως όμως και οι λαοί αυτοί να θεωρούσαν τους Εθνικοσοσιαλιστές, το «λιγότερο κακό» απέναντι στο Στάλιν. Τρίτον, διότι ο Ανώτατος Στρατιωτικός Διοικητής των Γερμανικών Δυνάμεων της Ουκρανίας Erich von Manstein ήταν γνώστης των σχεδίων του κόμη von Stauffenberg σχετικά με την απόπειρα της 20.7.1944 κατά του Χίτλερ.
Όσον αφορά το Ολοκαύτωμα, ο Roseman απορρίπτει τον ισχυρισμό ότι αποφασίστηκε στη Διάσκεψη που συγκάλεσε ο υπεύθυνος για την Τελική Λύση, Reinhard Heydrich στη λίμνη Wannsee του Βερολίνου στις 20 Απριλίου 1942 και θεωρεί ότι η σχετική απόφαση είχε ληφθεί πριν την έναρξη της «Επιχείρησης Barbarossa» στις 22 Ιουνίου 1941. Όσον αφορά τη Σ. Ένωση, οι Δυνάμεις Κρούσεως συνεργάζονταν μαζί με την Αστυνομία, την Πολιτική Διοίκηση, τις οικονομικές Αρχές και τη Wehrmacht. Η επέκταση των επιχειρήσεων σε γενοκτονία δε μπορούσε να πραγματοποιηθεί χωρίς την εντολή του Χίτλερ και των SS. Στο άρχικό της στάδιο, σχετιζόταν με τα προβλήματα στα μετόπισθεν. Το αργότερο όμως από τα μέσα Αυγούστου, επεκτάθηκε και στα γυναικόπαιδα και άρχισε η διάλυση διαφόρων κοινοτήτων.
Η « Επιχείρηση Barbarossa» άρχισε στις 22 Ιουνίου 1941. Δεν είχε προηγηθεί σχετική δήλωση κήρυξης πολέμου ενώ παραβιάστηκε και το Γερμανοσοβιετικό Σύμφωνο μη επίθεσης ( Σύμφωνο Ribbentrop-Molotow ). Η σοβιετική πλευρά ήταν ελλιπέστατα προετοιμασμένη και κυρίως ο «Ερυθρός Στρατός ο οποίος είχε υποστεί σημαντικές απώλειες σε ανθρώπινο δυναμικό ως συνέπεια των σταλινικών διώξεων.
Έτσι, οι δυνάμεις του Άξονα τουλάχιστο στο αρχικό στάδιο, προήλασαν πολύ γρήγορα. Ήδη μέσα στο φθινόπωρο, έπεσαν οι Βαλτικές χώρες και μεγάλα τμήματα της Ουκρανίας και της Λευκορωσίας. Οι απώλειες των Σοβιετικών ήταν πολύ μεγάλες. Πάραυτα, άρχισε να φαίνεται ξεκάθαρα ότι η αντίσταση ήταν κατά πολύ πιο σφοδρή απ' ότι στις εως τότε εκστρατείες. Το Νοέμβριο αποκρούστηκε η επίθεση κατά της Μόσχας. Το Λένινγκραντ δεν κατακτήθηκε ούτε ύστερα από πολιορκία 900 ημερών. Έτσι, ο σχεδιαζόμενος»Κεραυνοβόλος Πόλεμος», απέτυχε.Καθοριστικός παράγοντας που οδήγησε στην εξέλιξη αυτή, αποδείχθηκαν τα τεράστια αποθέματα των Σοβιετικών σε έμψυχο και άψυχο υλικό.
Αποφασιστική ήταν η συμβολή των ανταρτών, των οποίων ομάδες σχηματίστηκαν στις γραμμές διασύνδεσης (Verbindungslinien) των Γερμανών και τις έθεταν σε κίνδυνο. Η αρχική συμπάθεια για τους εισβολείς που παρατηρήθηκε κυρίως σε αγροτικές περιοχές, εξανεμίστηκε λόγω της εξολοθρευτική ς-για τους Εβραίους- και καταπιεστικής- για τους Σλάβους- πολιτικής των Εθνικοσοσιαλιστών. Σε αυτό το σημείο χρήζει ιδιαίτερης μνείας το γεγονός ότι η Σ. Ένωση δεν ήταν μόνο ο γεωγραφικός χώρος όπου το Ολοκαύτωμα θα είχε ένα τελείως ξεχωριστό χαρακτήρα για τους Γερμανούς, αλλά είχε και τεράστια οικονομική σημασία για τα επεκτατικά τους σχέδια, λόγω του μεγάλου πλούτου του υπεδάφους της. Παρά την αρχική προέλαση των Γερμανών, οι Σοβιετικοί κατάφεραν να μεταφέρουν 2.600 επιχειρήσεις στα Ουράλια, τη Σιβηρία και την Κεντρική Ασία. Στις 12 Ιουλίου και στις 2 Αυγούστου 1941, ο Στάλιν υπέγραψε συμφωνίες με τους Βρετανούς και τις ΗΠΑ για χορήγηση βοήθειας. Μόνο οι Αμερικάνοι πρόσφεραν 145 εκ. δολ. πολεμικό υλικό.
Η γερμανική αντεπίθεση του 1942 έφερε κάποιους καρπούς στη Νότια Ρωσία μέχρι το Βόλγα και τον Βόρειο Καύκασο στις οποίες αναφέρεται και ο Berthold Brecht στο έργο του "Ο Κύκλος με την Κιμωλία", αλλά πρόσκαιρα, ενώ από την άλλη κούρασε και το Στράτευμα. Όλα αυτά κατέληξαν στην ήττα της 6ης Στρατιάς στο Στάλινγκραντ (31.1-2.2.1943), ενώ και η τελευταία προσπάθεια των Γερμανών για αντεπίθεση είχε άδοξο τέλος με την ήττα τους στη Μάχη του Kursk (Zitadelle-Operation Ιούλιος 1943). Αυτή ήταν η τελευταία μεγάλη μάχη επί σοβιετικού εδάφους.
Ένα ακόμα ενδεικτικό στοιχείο του ζητήματος της σημασίας των ανατολικοευρωπαικών περιοχών για το Τρίτο Reich, είναι η λεγόμενη «Ανατολική Έρευνα»(Ostforschung). Δεν ταυτίζεται με τη σημερινή "Έρευνα για την Ανατολική Ευρώπη" (Osteuropa-Forschung) η οποία εξετάζει τους λαούς της περιοχής. Η Ostforschung αναπτύχθηκε πριν και κατά την διάρκεια του Εθνικοσοσιαλισμού και ασχολιόταν με την εξέταση των Γερμανόφων πληθυσμών της Κεντροανατολικής Ευρώπης που σήμερα ορίζεται από τις χώρες Πολωνία, Τσεχία, Σλοβακία, Ουγγαρία και Ρουμανία. Αυτός ο γεωγραφικός χώρος στα πλαίσια της λεγόμενης "Αποικιοποίησης της Ανατολής" (Ostkolonisation) ή «Ανατολικής μετακίνησης» (Ostbewegung) -η οποία κατά μερικούς αρχίζει με τις μετακινήσεις των λαών(Völkerwanderungen) και τελειώνει με την οικοδόμηση της»χώρας» στην Απολυταρχία- θεωρείται περιοχή που πολιτιστικά επηρεάζεται από το γερμανικό πολιτισμό. Οι θεωρίες αυτές εξυπηρετούσαν πρώτιστα επεκτατικούς σκοπούς κυρίως στην προοπτική της «Επιχείρησης Barbarossa». Παρόλα ταύτα, διατήρησαν την επικαιρότητα τους ως τη δεκαετία του 60. Σήμερα,δεν ισχύουν πια.
Το άνοιγμα των Κρατικών Αρχείων των -πρώην- κομμουνιστικών χωρών μετά το 1989 έδωσε μια νέα πνοή στην έρευνα σχετικά με το Ολοκαύτωμα σε παγκόσμιο επίπεδο, διότι στις χώρες αυτές κατοικούσε μεγάλος αριθμός Εβραίων. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η Βαρσοβία. Η Εβραϊκή κοινότητα της πόλης ήταν την εποχή εκείνη με 350.000 μέλη, η δεύτερη πολυπληθέστερη στον κόσμο μετά την αντίστοιχη της Ν.Υόρκης. Κατά τη διάρκεια της Γερμανικής κατοχής, έγινε μεγάλη εξέγερση. Στα πλαίσια μιας επίσκεψης του στην Πολωνία στις 4 Δεκεμβρίου 1970 ο τότε Καγκελλάριος και σύμβολο των αγώνων των δημοκρατών Γερμανών Willy Brandt, γονάτισε στους τάφους των θυμάτων. Η ενέργεια αυτή –γνωστή ως γονυκλισία (Kniefall)- χαιρετίστηκε και από το Ισραήλ. Παρότι και για την Ουκρανία η σχετική έρευνα έχει αποδώσει πολύτιμους καρπούς ακόμα και για την κατανόηση της καθημερινής πραγματικότητας, υπάρχει ένα σαφές έλλειμμα όσον αφορά την έρευνα για το Ολοκαύτωμα στη Νότια Ουκρανία και το ρόλο της γερμανικής μειονότητας του Ευξείνου Πόντου σε αυτό.
Σύμφωνα με μελέτες που πρόσφατα είδαν το φως της δημοσιότητας, γι' αυτό υπάρχουν αρκετοί λόγοι στους οποίους οφείλεται η κατάσταση αυτή: Πρώτον επειδή η περιοχή αυτή –κατά το μεγαλύτερο τμήμα της- ήταν υπό ρουμανική κατοχή, οι σχετικές έρευνες αφορούσαν αυτό το γεγονός κυρίως και πολύ λιγότερο στις δραστηριότητες των Γερμανών, γηγενών και εισβολέων. Δεύτερον, είναι φοβερά ελλιπής η έρευνα σχετικά με το ρόλο των συνεργατών των Γερμανών στο Ολοκαύτωμα, γενικά για τη Σοβιετική Ένωση και ειδικά για την εδώ εξεταζόμενη περιοχή. Τρίτο, τα σχετικά αρχεία έγινα προσπελάσιμα σε ευρεία κλίμακα μετά την πτώση των καθεστώτων της Ανατολικής Ευρώπης.
Ήδη αμέσως με την απελευθέρωση της περιοχής από τη γερμανική και ρουμανική κατοχή, οι σοβιετικές Αρχές άρχισαν τη σχετική έρευνα και την καταγραφή μαρτυριών. Παράλληλα, στις αρχές της δεκαετίας του 1960, οι Δυτικογερμανοί με βασικό μοχλό την "Κεντρική Συντονιστική Υπηρεσία των Δικαστικών Αρχών των κρατιδίων για την Έρευνα των Εγκλημάτων του Εθνικοσοσιαλισμού" στο Ludwigsburg(Zentrale Stelle der Landesjustitzverwaltungen zur Aufklärung nationalsozialistischerVerbrechen), ξεκίνησαν κάτι παρόμοιο. Όταν τερματίστηκαν και οι δυο διαδικασίες περίπου το 1999 ,είχε συγκεντρωθεί ένας πολύ μεγάλος όγκος σημαντικών ευρημάτων.
ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ
1. ΜΟΥΤΣΟΥΡΗΣ ΧΡΗΣΤΟΣ: ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΑΝΑΔΥΣΗΣ ΤΟΥ ΕΘΝΙΚΟΣΟΣΙΑΛΙΣΜΟΥ,ΜΕ ΙΔΙΑΙΤΕΡΗ ΕΜΦΑΣΗ ΣΤΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΣΤΗ ΒΑΥΑΡΙΑ(ΔΙΠΛ/ΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΜ. ΠΟΛ.ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ/ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΠΑΝΤΕΙΟΥ ΠΑΝ/ΜΙΟΥ ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2008 ΣΕΛ.35
2. ROSEMAN,MARK DIE WANNSEE-KONFERENZ:WIE DIE N-S BÜROKRATIE DEN HOLOCAUST ORGANISIERTE PROPYLÄEN BERLIN ΜΕΤ/ΣΗKLAUS-DIETER SCHMIDT ΤΙΤΛΟΣ ΠΡΩΤΟΤΥΠΟΥ: THE VILLA,THE LAKE,THE MEETING
3. WILDT MICHAELGENERATION DES UNBEDINGTEN DAS FÜHRUNGSKORPS DES REICHSSICHERHEITSHAUPTAMTES HAMBURG 2000 ΣΕΛ.604
4. ROBEL, GERD.OSTFELDZUG IN:W.BENZ-H.GRAML-H.WEISS"ENZYKLOPÄDIE DES NATIONALSOZIALISMUS"KLETT-COTTA ΣΤΟΥΤΤΓΚΑΡΔΗ 1997 ΣΕΛ. 631-632 '
5. STEINHART,ERIC-C. CREATING KILLERS,THE NAZIFICATION OF THE BLACK SEA GERMANS AND THE HOLOCAUST IN SOUTHERN UKRAINE 1941-44 IN BULLETIN OF
