Η θεωρία του ζωτικού χώρου κατείχε στην εθνικοσοσιαλιστική εξωτερική πολιτική, μαζί με τον ρατσισμό, ξεχωριστή θέση. Μ' αυτήν δικαιολογήθηκε ο ιμπεριαλιστικός επεκτατισμός στην Πολωνία και κυρίως την πρώην Σ. Ένωση.
Ο όρος χρησιμοποιείται πριν από τον Χίτλερ, πρώτα από τον εμπνευστή της «γεωπολιτικής»[1] Friedrich Ratzel (1897).
Σύμφωνα με την άποψή του, οι λαοί και τα κράτη μοιάζουν με οργανισμούς, οι οποίοι χρειάζονται χώρο να ζήσουν και να μεγαλώσουν. Αυτό μπορεί να γίνει μέσα από αδιάκοπο αγώνα, όπου επιβάλλεται το ισχυρότερο έθνος. Η διαφορά του σε σχέση με τους γνωστότερους διαδόχους του (τον Σουηδό Rudolf Kjellen, τον Βρετανό Halford Mackinder και τον Γερμανό Karl Haushofer), ήταν ότι ο Ratzel υποστήριζε ότι οι Γερμανοί θα μπορούσαν να επεκταθούν και στην Ευρώπη, αλλά και υπερπόντια, ενώ οι άλλοι προμνημονευθέντες υποστηρίζουν την Αν. Ευρώπη. Μάλιστα ο Mackinder έλεγε ότι όποιος κατέχει τον ευρασιατικό χώρο θα κυριαρχούσε παγκόσμια, διότι «τα ατέρμονα Βάθη της Ανατολής, αποτελούσαν την καρδιά της Ευρώπης».
Πιθανότατα ο Χίτλερ ασπαζόταν αυτές τις θέσεις κυρίως του Haushofer, τον οποίο είχε γνωρίσει και προσωπικά, μέσω του Ρούντολφ Ες. Πιθανόν όμως και να ενστερνιζόταν την ευρύτατα – από την αρχή του 19ου αι. – διαδεδομένη στη γερμανική ιστοριογραφία, δημοσιογραφία και λογοτεχνία, πρόταση να συνεχιστεί η γερμανική μετακίνηση προς Ανατολάς που είχε διακοπεί κατά τον Μεσαίωνα.[2]
Υπέρ αυτής της άποψης συνηγορεί και η ακόλουθη ατυχέστατη διατύπωση από το MEIN KAMPF: «Αν κάποιος ήθελε να κερδίσει έδαφος στην Ευρώπη αυτό μπορούσε να γίνει μόνο σε βάρος της Ρωσίας, τότε θα έπρεπε η καινούργια αυτοκρατορία να πορευτεί ξανά στην οδό των παλιών ιπποτών, προκειμένου να παράσχει με το γερμανικό σπαθί, το έδαφος για το γερμανικό αλέτρι και την ημερήσια τροφή για το έθνος».
Ο Χίτλερ είχε σίγουρα πειστεί για την ανάγκη να κερδηθεί ζωτικός χώρος, σε βάρος της Ρωσίας, προς Ανατολάς. «Αλλά, αν μιλάμε σήμερα για νέο έδαφος στην Ευρώπη μπορούμε να σκεπτόμαστε μόνο τη Ρωσία και τις υποταγμένες σ' αυτή χώρες». Σ' αυτόν τον στόχον καθυπόταξε όλη την εξωτερική του πολιτική. Στο πλαίσιο – εξάλλου –της ακύρωσης της Συνθήκης των Βερσαλλιών, ήθελε πρώτα ν' απομονώσει πολιτικά τη Γαλλία και ακολούθως να την εξουθενώσει στρατιωτικά. Αυτό θα γινόταν σε σύμπραξη με την Αγγλία και την Ιταλία.
Αυτή η επιλογή συμμάχων δεν ήταν καθόλου ευπρόσδεκτη κατά τις αρχές της δεκαετίας του '20, στα δεξιά κόμματα. Η Αγγλία είχε δυσφημιστεί από τη γερμανική προπαγάνδα του πολέμου και η Ιταλία είχε μισηθεί, γιατί το 1915 μπήκε στον πόλεμο ενάντια στη Γερμανία και την Αυστρία και από τότε κατέχει το Νότιο Τιρόλο[3].
Ο Χίτλερ αντιπαρέταξε τα εξής επιχειρήματα:
Η Ιταλία, υπό τον Μουσολίνι, τον οποίο παρομοίαζε με τον Βίσμαρκ, άλλαξε προς το καλύτερο. Η Αγγλία, την οποία θαύμαζε σαν αποικιοκρατική δύναμη δεν θα αντιδρούσε στο να γίνει η Γερμανία αποικιακή δύναμη αν η τελευταία εγγυούταν τη συνέχιση της βρετανικής αυτοκρατορίας και εγκατέλειπε την προσπάθεια να ξανακερδίσει τιςγερμανικές αποικίες[4].
Με τις Η.Π.Α. και την Πολωνία, ασχολείται πολύ λίγο στο MEIN KAMPF. Κυρίως ασχολείται με τη Σοβιετική Ένωση, την οποία θεωρεί εβραϊκό δημιούργημα, που όμως είναι ώριμο να διαλυθεί, κατοικούμενο από τους επίσης κατώτερους Σλάβους. Ο Χίτλερ ήταν θερμός υποστηρικτής της άποψης που διατύπωνε και ο Franz Neuman στο έργο "BEHEMOTH", ότι ο ρατσισμός αποτελούσε τη βάση του Εθνικοσοσιαλισμού.
Παρουσιάζει επομένως πάρα πολύ μεγάλο ενδιαφέρον, να προσεγγίσει κανείς την γερμανική εισβολή στη Σ. Ένωση από την οικονομική της σκοπιά. Καταρχήν μια πρώτη παρατήρηση είναι ότι για τους Εθνικοσοσιαλιστές, η οικονομία αποτελούσε δευτερεύον ζήτημα. Μάλιστα, ο Χίτλερ απέφευγε συστηματικά τη χρήση του όρου: "οικονομική θεωρία" χωρίς αυτό να σημαίνει ότι ήταν ανίδεος.[5]
Είναι πράγματι αξιοπερίεργο το γεγονός ότι ενώ η κάκιστη οικονομική κατάσταση ήταν ένας βασικότατος λόγος της αναρρίχησης των Εθνικοσοσιαλιστών στην εξουσία λόγω του ότι εκμεταλλεύτηκαν κατά τον καλύτερο δυνατό τρόπο τη λαϊκή δυσαρέσκεια, η οικονομία δεν αποτελούσε βασικό κομμάτι της πολιτικής τους φιλοσοφίας. Κύριος άξονας της - όπως άλλωστε και της όλης τους θεωρίας- ήταν η έννοια της φυλής (Rasse). Η οικονομία ήταν ένα από τα πολλά εργαλεία του Κράτους. Χαρακτηριστική των εσωκομματικών τριβών, είναι η τύχη του οικονομικού προγράμματος του 1932 το οποίο είχε συνταχθεί από τη λεγόμενη εθνικοεπαναστατική πτέρυγα και ζητούσε κρατικοποιήσεις. Απορρίφθηκε από τον Χίτλερ. Το εθνικοσοσιαλιστικό οικονομικό μοντέλο, ονομάστηκε κεντρικά διοικούμενη οικονομία (Zentralverwaltungswirtschaft). Η ονομασία όμως αυτή επικρίθηκε από πολλούς, διότι το ιδιωτικό κέρδος όχι μόνο προστατεύεται, αλλά και ενισχύεται βάσει του μοντέλου αυτού.
ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ
1.WIPPERMANN-IDEOLOGIE ΣΤΟ: BENZ,WO.LFGANG-GRAML,HERMANN- WEISS,HERMANNENZYKLOPÄDIE DES NATIONALSOZIALISMUS ^KLETT- COTTA ΣΤΟΥΤΤΓΚΑΡΔΗ 1997 ΣΕΛ.11-21 ΕΔΩ ΣΕΛ.14
2.ΜΟΥΤΣΟΥΡΗΣ ΧΡΗΣΤΟΣ»ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΑΝΑΔΥΣΗΣ ΤΟΥ ΕΘΝΙΚΟΣΟΣΙΑΛΙΣΜΟΥ ΜΕ ΙΔΙΑΙΤΕΡΗΕΜΦΑΣΗ ΣΤΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΣΤΗ ΒΑΥΑΡΙΑ»(ΔΙΠΛ.ΕΡΓΑΣΙΑ ΠΑΝΤΕΙΟ ΠΑΝ/ΜΙΟΤΜ.ΠΟΛ.ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ/ΙΣΤΟΡΙΑΣ 12ος 2008)σελ. 10
3. ΣΤΟ ΙΔΙΟ
4. ΣΤΟ ΙΔΙΟ σελ.11
5. WIPPERMANN Ο.Π. ΣΕΛ. 17-18 ^BÜHRER WERNER;WIRTSCHAFT ΣΤΟ:BENZ-GRAML-WEISS Ο.Π.ΣΕΛ, 108-122, ΕΔΩ ΣΕΛ.108-109
